Bilgi Üniversitesi Öğretim Üyesi Rona Serozan: Başkanlık sistemi diktayı yasallaştırır
Düşünün ki bugün devlet başkanına hiçbir parlamenter demokraside rastlanmayan olağanüstü yetkiler veren askeri dikta anayasasının eleştirilere ve huzursuzluklara yol açan süper yetki kataloğu, kayıtsız koşulsuz bir başkanlık sisteminde büsbütün katlanılmaz boyutlara tırmandırılacaktır
@canugur1987
Başkanlık sistemi, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğanın yaklaşan genel seçim öncesinde en büyük hedefi. Başkan olabilmek için 400 milletvekili talep eden tarafsız Cumhurbaşkanı, parlamenter sistemden vazgeçilmesi halinde Türkiyenin şahlanacağını öne sürüyor. Gerek Meclis içindeki, gerekse de sokaktaki muhalefet ise Başkanlık sisteminin tek adam diktatörlüğüne yol açacağını vurgulayarak Erdoğana karşı çıkıyor. Konu hakkında görüşlerine başvurduğumuz Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Profesör Doktor Rona Serozan, muhalefetin kaygılarını paylaşarak, başkanlığın günümüz Türkiyesinin siyasal sisteminde şahsa özel bir yönetime yol açacağının altını çiziyor. Prof. Dr. Serzozan, yolsuzluğun ve kayırmacılığın da başkanlıkla birlikte hız kazanacağını belirtiyor.
>> AKP'nin dayatmaya çalıştığı başkanlık sistemi nasıl bir sistemdir? Başkanlık sistemi yasama, yürütme ve yargı erklerinin birbirini denetlemesi ve dengelemesi (checks and balances) esasına dayanan klasik parlamenter demokrasi sisteminden bambaşka bir sistemdir.
Başkanlık sisteminde halk tarafından seçilen başkan, engelsiz ve denetimsiz, ülkeyi başına buyruk yönetir. O kadar ki Başkan, Meclisin yerine geçip yasa gücünde kararname çıkarabilir; özel sekreterler kurulu mesabesindeki Bakanlar(ım) Kurulu üyelerini azledebilir; Meclisi kayıtsız koşulsuz fesih edebilir.
Başkanın şahsında toplanan hükümet etme (yürütme) erkinin yasama erki (Meclis) karşısında herhangi bir sorumluluğu olmaz. Başkanın güvensizlik oyuyla Meclis tarafından görevden düşürülmesi de söz konusu olmaz. Başkanlık sisteminin değişik sürümlerinde bu özellikler kısmen törpülense bile, sistemin özü ana çizgileriyle budur.
>> Başkanlık rejiminin genel olarak sakıncaları nelerdir? Bu rejim en başta otoriter bir yönetime dönüşmeye yatkındır. Denetimsiz tek adam erki kolaylıkla keyfi bir despotluğa, otoriter bir diktaya kayabilir. Ama bu sistem denetimin ve dengelemenin eksikliği yüzünden aynı zamanda kolaylıkla "nepotizm"e de (ahbap çavuş kayırmacılığına da) sürüklenebilir. Dahası, bu rejimde denetimsizlik sayesinde yolsuzlukların hasır altı edilmesi olasılığı artar.
Başka bir sakınca da şudur: Başkanın iradesiyle Meclis çoğunluğunun iradesi uyuşmadığında, eşdeyişle, Amerikalı hukukçuların "bölünmüş yönetim" (divided government) diye adlandırdıkları olasılıkta siyasal krizler ve buna bağlı ekonomik krizler keskinleşir. Yakın geçmişte ABDde Başkan Obama ile yasama organı arasında yaşanan bütçe krizleri unutulmasın!
Bu arada başkan demokratik yollardan düşürülemediği ve değiştirilemediği için de askeri darbeler birbirini kovalar. Şili, Brezilya ve Mısır örnekleri henüz belleklerden silinmiş değildir.
Başkanlık sistemini benimsemiş ülkelerin (özellikle Latin Amerika ve yakın çevremiz coğrafyasındaki ülkelerin) pratiği ve tanınmış siyasal bilimcilerin çalışmaları bu gerçekleri, açıkçası, başkanlık rejiminin otoritarizme, nepotizme, yolsuzluğa, istikrarsızlığa ve darbeye yol açma sakıncalarını apaçık ortaya koymaktadır.
>> Başkanlık rejiminin özel olarak bizim açımızdan doğurabileceği sakıncalar nelerdir? Başkanlık rejimi ister Amerika'daki gibi "tam", ister Fransa'daki gibi sivrilikleri törpülenmiş "yarı" Başkanlık rejimi olarak benimsenmiş olsun, ancak burjuva demokratik devriminden geçmiş olup köklü demokratik geleneklere sahip ülkelerde ağır aksak ve riskleri göze alınarak yürütülebilir.
Asla gözden kaçırılmaması gerekli olgu şudur: Başkanlık sisteminin eksik, aksak ve riskli yürütülebildiği ülkelerde genelde ademi merkeziyetçi federal yönetim yapısı ile güçlü ve etkin bir bağımsız yargı, özellikle de Anayasa Mahkemesi ve Senatolu çift Meclis, başkanın iktidarının kötüye kullanılmasını geniş ölçüde engelleyebilir.
Gelgelelim, sağlam denetleme ve dengeleme sistemlerine sahip bu ülkelerde bile sakıncaları apaçık gözlenebilen bu rejimin pek özel tarihsel ve sosyo-ekonomik nedenlerle gerçek anlamda demokratik bir devrim geçirmemiş, demokrasi kültürü eksik kalmış ve klasik parlamenter demokrasiyi bile doğru dürüst özümleyememiş olan ülkemizde uygulanması başkanlık rejiminin bünyesinde zaten mevcut bulunan sakıncaları büsbütün azdırır.
Demokratik kültürün ve kurumların, demokratik katılımın ve saydamlığın, demokratik çoğulculuğun yerleşmediği ve dünya demokrasi ıskalasında en alt sıralarda yer alan bizim gibi ülkelerde başkanlık rejimi kısa zamanda tek kişinin keyfi ve otoriter diktasına dönüşür. Açıkçası, başkanlık sistemi bizde düpedüz bir tek şef iktidarı, bir alaturka padişahlık ya da Türkiye Cumhuriyeti A.Ş. CEO'luğu görünümüne bürünür. Bu arada rejimin kayırmacılık, yolsuzluk, istikrarsızlık ve darbe riskleri de geniş ölçekte karşımıza çıkar.
Düşünün ki bugün devlet başkanına hiçbir parlamenter demokraside rastlanmayan olağanüstü yetkiler veren askeri dikta (Başkan Evren) Anayasasının eleştirilere ve huzursuzluklara yol açan süper yetki kataloğu (salt yargıç ve rektör atamaları düşünülsün) sınırsız, kayıtsız koşulsuz bir başkanlık sisteminde büsbütün katlanılmaz boyutlara tırmandırılacaktır.
Sonuçta ülkenin diktalaşma sürecine son kertede sakıncalı bir ivme ve meşruluk kazandırılacaktır. Böylece 12 Mart 1971 ve 12 Eylül 1980 darbeleriyle açılan parlamenter demokrasiden uzaklaşma süreci son kertesine ulaştırılacaktır.
* * *
Dayatmaya karşı çıkmak yurtseverlerin boynunun borcu
>> Başkanlık somut olarak Türkiyede nelere yol açabilir? Gece yarıları oldu bittiye getirilen torba yasalara, ülkenin tüm etkili kişilerinin partizanca atanmasına, köprülerin ve havalimanlarının nerelerde kurulacağına, imar planlarından nükleer santrallara, karikatürlerden heykellere, giyim kuşamdan yiyeceklere ve içeceklere, okunacaklardan seyredileceklere, kaç çocuğun hangi yoldan dünyaya getirileceğine varıncaya dek her alana despotça hükmetme yetkisine meşruluk kazandırılacaktır. Dahası, kayırmacılık ve yolsuzluk kolayca örtbas edilebilecektir.
Böylece, aynen 12 Eylül 1980den sonra yapıldığı gibi, kişiye özgü (zata mahsus) bir başkanlık kaftanı üretilmiş olacaktır. İşte başkanlık sistemiyle izlenen ve özlenen asıl amaç budur. Başkanlık rejimini dayatma yoluyla demokrasinin son ayak bağlarından da kurtulup muhalefetin her türünü bastırma ve kayırmacılıkla yolsuzluğun önünü açma sürecine karşı çıkmak, özgürlükçü, çoğulcu, katılımcı ve eşitlikçi demokrasi değerlerine bağlı her yurtseverin ve aynı zamanda insan severin boynunun borcu olmalıdır.
Bir takım öğretim üyeleri konuyu son derece girift hale getiriyor. Söylenenler doğru tabii. BUna bir dieyceğim yok. Ancak konuyu halka daha somut biçimde vermek gerekiyor. Burası ne Amerika, ne de Fransa. Geri kalmış bir ülke. Demokrasi filan da yok. Buraya getirilmek istenen, Aliyev tipi, Türkmenbaşı tipi, Saddam tipi, Kaddafi tipi, diğer geri kalmış ülkelerdeki diktatörlerin başkanlıkları gibi bir başkanlık. Halka bu diktatörlerin kim olduklarını, neler çevirdiklerini, bunlar saltanat sürerken yoksul halkın nasıl inim inim inlediğini anlatmak gerek.
Sitemiz Bir Paylasim
Forum sitesidir Bu nedenle yazı, resim ve diğer materyaller sitemize
kayıtlı üyelerimiz tarafından kontrol edilmeksizin eklenebilmektedir. Bu
nedenden ötürü doğabilecek yasal sorumluluklar yazan kullanıcılara
aittir. Sitemiz hak sahiplerinin şikayetleri doğrultusunda yazı ve
materyalleri 48 Saat içerisinde sitemizden
kaldırmaktadır.
Bildirimlerinizi info@solpaylasim.com adresine
yollayabilirsiniz.
