Nihai hedef ile güncellik arasındaki gerilim gerçektir. Ve sorun yalnızca mesafeden ibaret de değildir. Bilimsel sosyalizmin tarihsel gelişmesinde ve onlarca iç polemikte temel eksenlerden belki de en önemlisini oluşturan bu gerilimi, burada "halletmeye" kalkışmayacağım. Sadece konumuzla ilişkili olduğu kadarıyla...
Sosyalist devrim emek-sermaye çelişkisi üzerinde yükselebilseydi, elbette her şey farklı olurdu. Bu koşulda, en azından devrimci durumda geniş emekçi kitlelerin bilinç ve hareketlerinin doğrudan doğruya kapitalizmi tüm kaynak ve sonuçlarıyla birlikte tarihe gömmeye yönelmesi söz konusu olacaktı. Devrimci durum konjonktüründe, nihai hedef ile güncellik arasında yeterli bir örtüşme elde edilirdi. Öncesinde yürütülecek mücadelelerin ana konusu da devrimci duruma hazırlanma ve katkıda bulunma ile tanımlanırdı.
Bu tanımın içi, elbette yeterince kapsayıcı bir içerikle doldurulabilir. Eninde sonunda devrimci siyaset bu tarife uyar. Ancak formülün ham halinde de işaret edilmesi gereken bazı kritik ögeler bulunuyor. Bu ögeler, devrimci durumda bile nihai hedef ile güncellik arasında tam bir örtüşme olmamasından dolayı kritiktir.
Yeri gelmişken, devrimci kalkışmaya imza atan işçi sınıfı ve diğer emekçi kitleleri harekete geçiren enerji kaynağının anti-kapitalizm olmasının aşağı yukarı imkansız olduğunu söylemeliyim. Üstelik bu durum bir eksiklik de olmayacaktır. Yani devrim yapan Rus, Bulgar, Çek işçilerinde ve diğerlerinde, bu eylemlerine yükledikleri anlamlarda eksiklik aramak abes olur. İşçi sınıfının ve emekçi kitlelerin, toplumsal ilişkilerin gerçek yüzünü bilinçle kavramaları, ezilen, sömürülen ve yönetilen bir sınıf konumu açısından boş beklentidir. Kapitalizmin neden yıkılması gerektiğinin bilinci, iktidarı ele geçirmiş işçi sınıfının kendisini ve toplumun tamamını eğitmesinin konusu olacaktır. Sınıflı toplumların yoz mirasının son kırıntılarına dünya emekçilerinin vuracağı son tekme, mutlak anlamda gerçeğin bilgisiyle harekete geçirilecek olabilir. Ama bu, son tekme için bir olasılıktır. Şimdilik şunu bilelim ki, "kitlelere" bilgiye dayalı bir kimlik kazandırma işi, önce egemen sınıf durumuna gelmeyi gerektirir. Sınıf mücadelesinin ve örgütlenmenin eğitici salgısı, burjuva ideolojisinin egemenliğinde çatlaklar, koridorlar açtığı ölçüde hedefe vuruyor demektir. Ancak burada mücadele ve örgütün vereceği "dersin" geçer notu, "harekete geçirip geçirmediği" ile ölçülür.
Rusyada barış ve ekmek taleplerinin konjonktürel niteliği açık. Bu ikili aşırı sıkıştırılmış bir patlayıcı kalıbının fünyesini ateşledi. Ancak sıkışıklığın nedeni bunlar olamazdı. Olsa olsa verili düzenin ve giderek Bolşevikler dışında hiç kimsenin savaşa ve açlığa çözüm bulamayacağı inancı, barutun üzerine çökmüştür. Sözü geçen inancın kendisi ise salt bilgiye bağlanamaz; bilginin, yalnızca bir unsurunu oluşturduğu ideolojik mücadele ile ilgilidir. Bolşevizm, dağılmakta, çözülmekte, başı dertten kurtulmamakta olan ve üstelik bu dertlerin arasına savaşla açlığın da artık eklendiği bir ülkeye umut olmuştur. Umut olabilmenin de yalnızca bir boyutu kitlelerin mücadeleden aldıkları eğitimdir. Bolşevizm "Rusyanın kaderine" ilişkin çözümü elinde tuttuğuna halkı ikna edebilmesini, Rusya toplumundaki bir dizi geleneğin canlı temsilcisi olarak kendisini sunabilmesine borçludur.
Nedir bu gelenekler? Ya da bırakalım başka ülkeleri; Türkiyede neler olabilir?
Gelenekten kasıt
Gelenek sözcüğü çok amaçlı kullanılıyor. Teorinin de kendi geleneği vardır. Teorinin toplumsal ilişkilerin bir "düzlemi" olarak belli bir ülkeye özgü gelenekleri vardır. Marksist teorinin evrensel gelenekleri olduğu gibi, sosyalizm mücadelesi zaman ve mekana bağlı gelenekler oluşturur...
Bu yazıda söz ettiğimiz ise ideolojiler alanı, bu bir. İkinci olarak, burada sosyalizm mücadelesinin toplumsal etkileşim boyutunda, yani harekete geçirici niteliğini geliştirme amacıyla üzerine ayaklarını basacağı zeminlerden söz ediliyor. Yani ne sosyalizmin ne de işçi sınıfının tarihsel pratiklerinin doğrudan ürünü olmayan, tersine, bu pratiklerin "kurulabilmesi" için başvurulması mümkün ön koşullardan söz ediliyor.
Örnek olsun, Rusyanın Çarlık otokrasisi devrimci halk hareketlerinin büyük derdidir. Ama Çarlık otokrasisisi çerçevesinde gerici anlama sahip merkezi iktidar, devrim Rusyasının ayakta kalmasında işlev görmüştür. Merkezi iktidar unsurunun Rus toplumundaki kökleri, uzak coğrafyaları birarada tutma yeteneği vb ögeler söz konusu topraklarda sosyalizmin inşasının hizmetine sokulmuştur. Özetle eski düzenden kalma bir öge düpedüz -ama elbette dönüşüm işlemlerinden geçirilerek- devralınmıştır.
Latin Amerikanın sömürgecilere karşı savaşçı geçmişi burjuva devrimler çağına aittir. Ama bu geçmiş, kendi ulusal pazarını ve devletini kurmaya çalışmış burjuva devrimcilerini fersah fersah aşmış ve kıta halklarının karakterine işlemiştir.Bölgedeki tüm devrimci kalkışmalar bu geleneğin üzerinde yükseldiler.
Sosyalizm, geleceğini, kendi tarihini önceleyen damarlara bağlayabildiği ölçüde toplumsal bir kimlik edinir.
Türkiyeye ilişkin soru da budur. Özel olarak sosyalist ideolojinin üzerine güvenle ayaklarını basabileceği bir yurtseverlik damarı ülkemizde mevcut mudur?
Hazır bu noktaya gelmişken, iki alt başlığa değinmek istiyorum. Biri, Gelenekin solun tarihinde kapladığı alanla ilişkili olacak. İkincisi ise hemen üstteki soruda, bir başka akraba kavramın değil de "yurtseverlik" kavramının kullanılmasındaki kasıt.
Sosyalist İktidar Partisinin 1970lere uzanan kaynaklarında Türkiye solunun sağa kayışına gösterilen direnç bulunur. Solun eş zamanlı olarak hem sağa hem de kitleselleşmeye açılması bir vakıadır. Sosyalizmin, toplumun tarihsel referansları bir yana kendi kimliğini belirginleştirdiği bir geleneğinin varolmaması bu açılımı hem mümkün hem de kolay yol olarak karşımıza çıkartıyor. Sosyalizm, Türkiye toplumunun verili ideolojik haritasında özgünlükleri ya da farklılıklarıyla değil, verilere yabancı olmadığını vaaz ederek gücünü arttırdı. Yukarıdaki örnekleri hatırlarsak, bunlarda olanın tersine, sosyalist hareketin toplumda yer etmiş değerleri kendisine ait bir ideolojik sistematikte yeniden tanımlamayı başardığını söylememiz abartılı olur. Sol, "Türkiyede" demokrasi denirken en demokrat, kalkınma denirken en kalkınmacı, planlama denirken en planlamacı, bağımsızlık denirken en bağımsızlıkçı olmayı denemiştir. Bu bilinçli bir yol haritasından ziyade refleksif bir gelişmedir. Öyle ki, sahip çıkılan temaların sosyalizmle barışıklığı konusunda çoğu zaman ciddi kuşkular da ortaya çıkar.
Tipik örneği, kemalizmle ilişkiler alanı sunuyor. Kemalizmin bir resmi ideoloji haline getirilişi, hatta tabulaştırılışı karşısında solda ana refleks, Mustafa Kemale Bursa Nutku ile sahip çıkmak olmuştur. Kimliği zayıf olanlar siyasal mücadele verirken kaçınılmaz biçimde pragmatizme, eklektisizme kayarlar. 1970lerde olan da budur.
Bizim geleneğimizde geleneksel solun, sosyal-demokrasinin güç kazanması karşısında bu akımın burjuva karakterini unutturmaya çalışmasına direnç vardır. Bizim geleneğimizde işçi sınıfı içindeki mevzilerin oldukça meşakkatli bir yoldan sosyalist bir kimlikle bütünleştirilmesi yerine, aslında kendileri de gerçekçi olmayan kısmi kazanım perspektifleri adına heba edilişine itiraz vardır. Bizim geleneğimizde kemalizmin tarihsel misyonunun, toplumdaki ve rejimdeki kemalist duyularla alış verişe girebilmek adına tahrif edilmesine itiraz vardır. Somut olarak bizim geleneğimizde Türkiyede marksizm adına burjuva devrim sürecinin alabildiğine sert eleştirisini gerçekleştiren Yalçın Küçükün "Türkiye Üzerine Tezler"i vardır. Bizim geleneğimizde reel sosyalizmin kazanımlarını sahiplenirken sosyalist devrimciliği perişan eden mediokrasiye karşı duruş vardır...
Kopuş... Bu vurgu ülkemizde burjuva devrimine atfedilen tüm abartıları reddetmek, Türkiye burjuvazisinin kendi devriminden korkan karakterini deşifre etmektir. Bunun yanına burjuvazinin kendi demokrasisinden, sosyal-demokrasinin kendi uyuttuğu işçilerden korkması gibi bir dizi alt başlığı eklemeyi okura bırakıyorum...
Bu kopuş yolu, tahmin edileceği gibi risklidir. Komünist kimliğin oluşumu için son derece sağlıklı olan bu yolun, toplumsal bir komünist hareketin inşasına engel oluşturması pekala mümkündür. Sayfalarını çevirdiğiniz bu derginin adı, bir yanıyla riskin bilincinde olunduğunun kanıtıdır. Kopuş yaşayanların geride bir dayanakları kalmaz ise gelecekleri de olmaz. Siyasal mücadelelerde devrimci çizgi "toptan yıkıp sıfırdan kurmak" biçiminde özetlenemez. Devrimci yıkma ve devrimci inşa, kökleri derinlerde yapı malzemelerinin tutsak edildikleri köhne çerçevelerin tasfiyesi ve bu malzemenin başkalaştırılarak yeniden kullanıma sokulmasını anlatmalıdır. Bizim geleneğimiz sorumsuz kopuşların değil, yeni kuruluşlar için gösterilen cesaretin tarihidir. Bu tarihin kritik dönemeci almadığını, tevazu adına değil, ama tembelleştirici bir övünç algısına kapıyı ka-patmak için hatırlatmalıyım. Dönemeç, bizim iç evrimimizle ilgili olmayacaktır. Geleneğin bize ait olmaktan çıkarak ülkemizde işçi sınıfı siyasetinin ayrılmaz unsuru haline gelmesidir, dönemeç.
Dünyanın her yerinde ve modern zamanların her bir anında sosyalistlerin anti-emperyalist olmaları esastır, ilkedir. Ancak yurtseverliğin kitlesel ölçekte bir kaldıraç rolünü üstlenmesi bu düzeyde genelleştirilemez. Fazla ince ayrıntılara girip konuyu dağıtmamak için en kaba hatlarıyla söylersek; emperyalist piramidin üst sıralarında yurtseverliğin emekçi ve yoksul kitleleri, halkı sosyalizm yönünde harekete geçirme gücünün azalacağı açıktır. Tersine, tarihi boyunca dünya hiyerarşisinin alt sıralarında bir aşağılanma/ezilme ilişkisine tabi olan halkların yurtseverliği, ilericiliğe yatkınlık gösterecektir.
Merdivenin hangi basamaklarında olunduğunun dışında, örneğin ABDde yurtsever ideolojinin emperyalist saldırganlıktan kopartılması, olsa olsa "vatana" doğrudan sınıfsal bir içerik kazandırılmasıyla mümkün olabilir. Ülkenin dışarıyla ilişkileri üzerinden bir yurtseverlik tanımlanabilir görülmemektedir. Amerikan İç Savaşında demokratik Kuzey saflarında yerini alan solun ve işçi sınıfının bugüne uzayan canlı bir tarihinden söz etmek kolay olmasa gerek.
Ama, yine piramidin üst sıralarından hiç düşmemiş Fransada hem tarihsel mücadeleler, hem bu mücadelelerde emekçilerin ve solun aldığı pozisyonlarla üstlendikleri belirleyici roller, hem de bugün Kıta Avrupasındaki kozmopolitleşmeye yayılmacı Amerikan kültürünün eşlik ediyor olması, solda bir yurtseverlik alanını diri tutabilecektir.
Öte yandan tarihleri bağımsızlık mücadeleleri ve deneyleriyle yoğrulmamış bir dizi halkın, hele reel sosyalizm çözüldükten sonra emperyalist manipülasyona bu denli açık hale gelmesi, yurtseverlik-sol ideoloji bağlantısında piramit basamaklarının tek başına açıklayıcı olamayacağını gösterir.
Dönersek; yurtseverlik ne ilkesel, ne teorik, ama düpedüz ideolojik bir kategoridir. Bana kalırsa anti-emperyalist kimlik komünist öznenin bilinçli kimliğinin bir parçasıdır. Her zaman, her yerde ve elbette bizde... Ama anti-emperyalizmin rafine bir içerik ve biçimle geniş kitleleri harekete geçirme yeteneği -hele Türkiyede- pek tartışmalıdır. İddialı olacağım; Türkiyede anti-emperyalist kitle hareketi, solun, sosyalizmin dışında varolmamıştır. Böylesi bir toplumsal devi-nimin yükseliş gösterdiği dönemlere, en fazla da 1960lara Türkiye solu damga vurmuştur. Bu devinime isim takan da doğal olarak solun kendisidir. Ancak geniş kitlelerin genel olarak emperyalist egemenlik ilişkilerine karşı eyleme geçtiğini söylemek doğru olmayacaktır. Türkiyede siyasetin böyle ilkeli bir tarihi bulunmamaktadır.
Türkiyede bir anti-emperyalist gelenek var mı?
Sorunun yanıtını baştan vereceğim. Bana kalırsa, yanıt negatiftir. Ancak buradan yurtseverlik alanının sosyalizmin toplumsal kimliği açısından önem taşımadığı, ve yurtseverliğin kitlesel kaldıraç rolü üstlenemeyeceği sonuçlarını çıkarttığım sanılmamalı. Tam da tersine, anti-emperyalist geleneklerin pek zayıf olduğu Türkiyede sosyalist devrim sürecinin yurtseverlik alanına kök atması, bu sürecin toplumsal yüzünde işlev görecek olan diğer ögelerden daha fazla önem taşıyacaktır.
Bu iki boyut arasında bir çelişki olmadığını göstermeye çalışacağım. Ancak bu yazının bir sesli düşünme girişimi olduğunu okurun "kanıtlama" iddiası taşıyan yazılar için biraz daha beklemesi gerektiğini not etmeliyim. Şimdilik satırlara tezler serpiştiriyorum.
Biliniyor, kamuculuk ve aydınlanmacılık ısrarla üzerinde durduğumuz diğer iki temadır. Yukarıda "gelenek" kavramına sosyalist hareketi önceleyen ideolojik toplumsal damarlar anlamını yüklediğimi anlatmaya çalışmıştım. Bu anlamda, Türkiyede kamucu ideolojinin, sosyalist hareketin kendi sistematiğine alınmak için oldukça fazla sayıda işlemden geçirilmesi gerektiği açıktır. Dipten gelen dalganın, ya da daha açık ifadeyle kitle mücadeleleri geleneğinin olmadığı bir toplumda kamucu damarlar, sınıf ve kitle dinamiklerini ihmal edecek bir devlet yaklaşımına, etatizme kolayca oturtulabilmektedir. Solun pragmatik geleneğinde bunun örneklerine rastlanır. Burjuva devriminin tarihinde, kamuculuğun doğrudan sermaye birikiminin önünü açmanın ötesine geçerek daha kalıcı bir ideolojik kategori haline gelebildiğini söylemek oldukça güçtür.
Aynı kısıtlar aydınlanmacılık için de geçerli. Gericiliğe, dini ideolojilere karşı kitle hareketi örneği bulmak oldukça güç. Burjuva devriminin tarihinde dini ideolojinin üzerine, laik bayrakların çekilerek yüründüğüne değil, ama denge ve ağırlık hesaplarına, hatta gericiliğin fazla boşaltılması halinde solun genişlemesi olasılığından çekinilerek önlem alınmasına rastlıyoruz...
Türkiyenin burjuva devrimcileri eski düzenin içinde, hatta merkezinde doğmuşlar, toplumsal altüst oluşlara neden olmaktan ölesiye korkmuşlardır. Adeta ideolojilerin asıl işlevlerine kavuşmalarından, yani kitleleri harekete geçiren silahlara dönüşmelerinden kaçmışlardır.
Bu tarih doğrudan miras bırakabilecek türden değildir.
Özel olarak anti-emperyalizm ve yurtseverlik için de durum böyledir. Kapitalistleşme süreci, Osmanlıdan daha önce burjuva devrimini yaşamış devletlere teslimiyetin sürecidir. Başlangıçtaki niyetin, arkasına sanayi devrimini ve kapitalist modernizasyonu alan yeni uluslararası güçlerle rekabet gücünü geliştirmek olmasının önemi bir yere kadardır. Sürecin sonu Düyun-u Umumiye olmuştur.
Burjuva devriminin tepe noktası Kurtuluş Savaşı da özel bir anti-emperyalist stratejiye oturmamış, yolunu artık sosyalist Rusyanın da dahil olduğu uluslararası dengelere bakarak çizmiştir. Kurtuluş Savaşı, emperyalizmin tasfiyesinden ziyade, emperyalistlere Anadoluda bir bağımsız kapitalist birimin rasyonalitesini kanıtlama mücadelesidir...
Hal böyleyken, anti-emperyalist gelenekleri abartan sol-kemalizm ya da ulusal solcu tezler gerçeklerden çok uzağa düşüyorlar. Son olarak Türkiyeyi kapita-lizmin uluslararası krizinden koruma refleksine ve sermaye sınıfına altyapı hazırlığına denk düşen 1930lardan bağımsızlık ütopyası resmetmeye kalkışmak tahrifattan başka neye dayandırılabilir?
Türkiye burjuvazisi başka türlüsünü yapamadı. Tarihsel gecikmişliğinin belirlediği rotasında yol alırken, en kısa yoldan "muasır medeniyet" ile barıştırmaya kalkışacağı halkını, emperyalizme düşman etmenin manası olur muydu!
İkinci olarak; (burjuva modernleşmeci vb) ilerici aydın hareketinden sola devrolabilecek temaların tamamı cılızdır ve bu aydın tarihinden idoller türetmenin de çıkış yolu sunmayacağı görülmelidir. Bu ilerici aydın tarihi dramatik, hatta trajik olabilir. Devrimci olmayı en çok hakeden bir coğrafyada, devrimci olamamak yeterince hüzünlüdür! Ancak buradan günümüz komünistlerinin payına düşecek son öge "öykünme" olacaktır.
Sahiplenmeye evet; ama bu sahiplenme güdüsünün öfke barındırmaması mümkün mü?
Dikkat ederseniz, burada burjuva devrim sürecini sınıf karakteri nedeniyle eleştiriyor değilim. Burjuva devrimciliğini sosyalist olmadığı için kınamak, yalnızca toyluktur. Sosyalizm başkalarının işi. Ama burjuva devrimini, toplumu alabildiğine kişiliksizleştirerek gerçekleştirmeyi gözetmek, bu kişiliksizliğin kırıldığı tüm "halkçı" örnekleri, mümkün olan en kısa zamanda tasfiye etmek... Bunlar burjuva devrimciliğinin kaderi olarak kabul edilemez.
Türkiyenin Robespierrei, Garibaldisi yok. Dolayısıyla Türkiyenin burjuva devriminin, halkçı uçlara karşı-devrimci neşterleri de yok. Bunların yerine ileri ve geri ögelerin içiçe yeraldıkları oldukça tıkız bir geçmiş var.
Peki burjuva devriminin anti-emperyalist yanlarının mütereddit, yurtseverliğinin hep rezervli olması nedeniyle, bu alanın ve temaların güdük kaldıklarını düşünmek yetecek mi? Güdük kalmanın dışında bir olasılık daha var: Bu alan ve temaların sahipsiz kalmaları... Eğer ülkemiz coğrafyasının ve tarihinin yabancı kapitalizmle yıldızının barışmaması bir nesnellik haline gelmişse, güdüklüğe değil boşluğa gözlerimizi çevirmeye hakkımız da doğmuş demektir.
Bir gelenek kurmakta ısrar edeceksek, benim önerim bu yöndedir. Ancak bu geleneğin kurulması "tembel işi" olamayacaktır. Üzülenler ve umutsuzluğa kapılanlar olabilir, ama solun olduğu gibi alıp ağzına atacağı pişmiş bir armut, ne yazık, ki yoktur.
"Ne yazık ki" ibaresi bana ait değil. Tersine; "iyi ki yoktur". İyi ki yurtseverliği pişirmek solun, sosyalizmin işidir.
Türkiyenin kapitalizm yolcusu aydın hareketi, 18. yüzyıldan 19. yüzyıla dönülürken koyulduğu yolun "kopuşsuz" olması için özen gösteriyordu. Bütün burjuvaların zincirlerinden başka kaybedecek şeyleri olmuştur. Ama burjuva devrimlerinin eski düzeni süpürerek yeni bir çağın önünü açmaları için, halk kitlelerini seferber etme yeteneği de geliştirmeleri gerekirdi. Eski düzenin kurumlarına sıkı sıkıya tutunan ve bu limanın dışında aidiyet ilişkisi kuracağı bir sermaye birikimi görmeyen aydın, tam tersine halk kitlelerini dışarıda tutmayı genel eğilim olarak tercih etmiştir. Açıkçası eski düzenin mirasının tamamı aynı yöndedir.
Bu devrimin arkasında egemenliğini isteyen sermaye birikimi, sınıfı ve hareketi yoktur.
Bu devrimin yanında ideolojik bağlanmayla harekete geçirilen halk kitleleri yoktur. Bu devrimin mutfağında yeni bir düzen programı ve böyle bir programa kaynaklık edecek ideolojik üretim ve ideolojik üretim merkezleri yoktur.
Tüm bu nedenlerle bu sürecin birkaç moment dışında devrime benzer yanı yoktur. Kimilerini burjuva devrimin hiç yaşanmadığı ve hatta ülkede kapitalizm yasalarının yürürlüğe giremediğini iddia etmeye götürmüş bir tablodur bu. Ancak bu tür yorumların, aslında burjuva devrimlerini idealize eden ve ülkede "iyi" kapitalizmin yerleşmesinden başka bir arzu taşımayanlarca uydurulduğu, özellikle solun zayıfladığı dönemlerde kesinkes açığa çıkmıştır.
Türkiye burjuva devrimini beğenmemeye hakkı olanlar, yalnızca bu devrim sürecinden değerli ögeleri devralıp geleceğe, halkın nihai kurtuluşuna taşımaya niyeti olanlardır.
Bu kadar eksikli bir sürecin, saray darbesi olarak resmedilmesi bir diğer hata olacaktır. Türkiye toplumu, karmaşık toplumsal dinamiklerin içiçe girdiği uzun süreli ve düşük tansiyonlu bir dönüşüm yaşamıştır. Saray darbesi tanımı, esasen yaşananların toplumsal ilişkilerde herhangi bir farklılaşmaya neden olmayan, yönetici hizipler arası mücadelelerle sınırlı olduğunu anlatmaya yarar. Bizde sorun ideolojiler alanının yavan, kitlesel katılımların sınırlı olmasındadır.
Daha önce başka yerlerde tartıştığımız ve yukarıda -geçerken- değindiğim gibi, bizim burjuva devrimimizin kalkış noktası, Osmanlı devletinin dış rekabette yaya kalmasıdır. Süreç kapitalistleşmenin çeşitli boyut ve görüngülerinin hayat bulması için uğraşırken, yalnızca tek bir başlıkta kendi varoluşundan kaynaklanan çok özel bir hassasiyete sahip olmuştur: Bağımsız devlet ve bu devletin iktidar sahibi olması.
Bağımsız ve iktidar sahibi devletin varlığı, sınıf bağları alanında kendini yalnız hisseden "devrimci öncü"nün korunma içgüdüsüdür aynı zamanda.
Dönüşümün kitleler sathında değil üstyapı kurumları ekseninde tutulması yeterli üstelik daha güvenli addedilmiştir. Uluslararası rakiplerine yetişmek için tahkim edilecek olan merkezi devletin iç mücadelelerde yorgun düşmesinden kaçınılmıştır.
Aslolan bu devletin ilkeleri değildir. Bu devlet, dinin toplumsal ağırlığını azaltacakken hilafet kurumuyla özdeşliğini korumayı son ana kadar sürdürmüştür. Bu devlet bağımsızlığını korumak ile Batıyla benzeşme arasındaki gerilim üzerine kendisini yerleştirmiştir. Kısa süre içinde sermaye sınıfının serpilmesini daha rezervsiz biçimde desteklemek seçeneği yani daha arı bir burjuva liberalizmi baş göstermiş, bağımsız devletin iktidarını merkeze alan ve omurgayı temsil eden tarafın liberalizme karşı ciddi bir mücadelesi ise hiç olmamıştır. Kendi iktidarı konusunda bu denli hassas olan devlet mekanizması ve onunla bitişik burjuva devrimi, batıcı, liberal ve dinci dinamikler karşısında tarihsel olarak "özürcü" konumdadır. Yeterince batılı olamadığı liberalliğin sınırlarını geniş tutmayı samimi olarak arzuladığı ve halkın inançlarını taciz etme niyetini asla taşımadığına dair özürlerden örülü bir tarih...
Böylesi bir devrim sürecinde aydınlarda ya da kitlelerde düşünsel berraklık elde edilmesi olanaklı olabilir mi?
Batıcılık ve batı taklitçiliği arasında kurulmaya çalışılan dengenin kitlesel dile, yani ideolojilere tercümesi imkansızdır. Devletçilik ve liberallik, merkezcilik ve adem-i merkeziyetçilik, islamizm ile laisizm arasında burjuva devrimi "ne yardan ne serden" demiş durmuştur.
Ortada ilginç ve bana kalırsa üzerinde durulması çok verimli bir çelişkiler yumağı bulunuyor: "Bağımsız ve iktidar sahibi devlet" kapitalistleşmenin omurgasını, kalbini ve beynini oluşturmaya çalışıyor. Ama kapitalistleşmenin kendisi bağımsızlık ve iktidarın merkeziliği inadının altını oyuyor. Dönüşümün önderliği altını oyan ama aynı tarihsel yöne yüzü dönük akımları bir yandan törpülemeye çalışırken, bir yandan da bu akımları ürkütmemek durumunda olduğunu biliyor.
Türkiye kapitalizmi bu gerilim hattını hâlâ ortadan kaldıramadı.
Bana kalırsa Türkiye kapitalizminin bu gerilim hattını ortadan kaldırma olasılığının sıfır olduğu en güçlü ve en çok çeşidi içinde barındıran atağın yapıldığı son yirmi yıllık maceranın sonunda kesinlik kazanmıştır.
Türkiye, kapitalizm yoluna bağımsız ve iktidar sahibi olarak kalmak için girmiştir. Türkiye, kapitalistleşmenin bağımlılaşma ve iktidarsızlaşma anlamına geldiğinin kanıtıdır.
Türkiyenin modern tarihinde burjuvazinin yönetim aczi gösterdiği ve bu aczin bir krize evrildiği her örnekte, egemen sınıfın tarihsel şizofrenisi durmaktadır arka planda. Çokça sözünü ettiğimiz paranoyanın ya da korkunun arkasında bir maddi temel vardır, özetle. "Vatanın bölünmez bütünlüğü" hakkında atılan demagojik nutuklar, sadece anti-komünizm kaynaklı değildir. Türkiye burjuvazisi, zamanında Sovyet tehdidi konusunda düpedüz yalan üretmiş, komünist hareketi baskı altında tutabilmek ve kendi konumunu emperyalizme pazarlamak için Boğazlar, Kars-Ardahan öyküleri ve hatta 1980lerde Fatsadan çıkartma yapmaya hazırlanan Kızıl Ordu masalları hakkında ciddi ciddi raporlar yazılmıştır! Bunlara aklı başında burjuva kadroların kendilerinin inanmaları imkansızdır. Ancak burjuvazinin bildiği az sayıdaki mücadele yöntemi içinde "bölünmez bütünlük" önde gelenlerdendir.
Bölünmez bütünlüğün tehdit altında olduğu iddiası, komünistler ve SSCB söz konusu olduğunda asılsız olmakla birlikte, kapitalizm ve emperyalizmle ilişkinin tarihselliği çerçevesinde yakıcı bir gerçektir! Türkiye egemen güçleri, bağımsız ve iktidar sahibi pozisyonun yitirilmesi halinde dünya kapitalizminin Türkiye burjuvazisini koruyup kollamak için herhangi bir özel eğilime sahip olmadığını bilmektedirler. Tanzimat, Düyun-u Umumiye, Osmanlıdan parça kopartılması, I. Savaş ve işgal, 1929 Dünya Bunalımının tehdidi... Araları atlıyorum bugün emperyalizmin IMF Türkiye Masası Şefinin "valiliği" ile de yetinmeyerek ekonomiden sorumlu devlet bakanlığına el koyması...
Bu tarih, Türkiyenin kapitalist ailenin ille de bağımsız bir üyesi olacağına dair dünya üzerinde bir ilke kararı olduğunu hiç göstermemektedir. Türkiyenin emperyalist hiyerarşideki mevkisinde "bağımlılık" yanı hep ağır basmıştır. Bunun ötesinde Anadoluda ayrı bir birimin varolup olmayacağı da bir soru işaretini barındırmıştır. Dünya kapitalizminin söz sahipleri önceleri Osmanlı gibi bir uluslararası gücün dönüştürülüp sisteme katılmasından çok, belli ki, bu gücün parçalanması ve zayıflatılması üzerine proje ürettiler. Bu tarihsel gerilim, bağımlılık, emperyalizme taşeronluk ve jandarmalık servisinde en onursuz dönemlerinde bile Türkiyenin güvensiz ve güvenilmez olmasını getirmiştir.
Türkiye burjuvazisinin anti-emperyalist ideolojisi yoktur. Türkiye burjuvazisi hem bağımsızlıkçı hem de batıcı olduğuna kitleleri ikna etmeye çalışmaktadır. Türkiye burjuvazisinin bağımsızlıkçı değerler geliştirmesini teşvik edecek ekonomik nedenleri de yoktur. Türkiyede bir sermaye birikimi kendi ulusal pazarını kurmak ve korumak için bağımsızlık istemiş değildir. Tersine sermaye, kendi zayıflıklarını uluslararası işbirlikleri yoluyla gidermek konusunda her zaman daha fazla eğilim göstermiştir. Tablo böyledir ve bu tablo kapitalist dünyaya katılmak ile bağımsızlık arasında uzanan derin bir yarığın çevresinde yapılandırılmıştır.
Kapitalizmin evriminin bir momentinde bu gerilimin ortadan kalkması mümkün müdür? Burjuvazinin ve devletin paranoyak özelliklerinden sıtkı sıyrılan muhalif unsurlar bu soruyu olumlu yanıtlamak için yanıp tutuşurlar. Avrupa Birliği sınırların önemsizleşmesi, hatta belki ortadan kalkması, ama Türkiyenin rencide olmayıp tersine ihya edileceği bir gelecek... Avrupanın emperyalist olduğunu unutmadan bu duaya amin denemez.
Oysa reel sosyalizmin çözülüşü, emperyalistleri kötü, yetersiz ve dolayımlı taşeronlarla kanaat etmekten de kurtarmıştır. SSCBnin gücü ve sosyalizmin prestiji karşısında silahlandırılan Afgan gericiliğinin yerine bölgeyi kapitalist yapılanmaya açacak, yani kâr tarlası haline getirecek bir rejim elbette tercih edilecektir. Filistin sorunu, bu nedenle barış sürecine ABD eliyle itilmeye çalışılmıştır.
Kısaca reel sosyalizm sonrasında, kapitalist dünyanın tamamında eski dönem silahlarının revizyona sokulduğu bir restorasyon dönemine girilmiştir. Emperyalizm dolayımları ortadan kaldırmak ve dünya egemenliğini yalınlaştırmak arayışındadır. Somalide, Panamada, Irakta, Yugoslavyada kanıtlanan bu yönelim, yukarıdaki beklentinin tam tersine işaret ediyor. Emperyalist yapılanma hiyerarşinin alt sıralarında özgünlük, özerklik ve yerel güç anlamına gelecek her tür birikimi tasfiye etmek arzusundadır. Bu dönem Türkiyenin tarihsel gerilimini aşırı ölçüde irite etmektedir. Gerilimi çözmek için denenen çare siyasal mekanizmaların hiçbir tarihte görülmemiş biçimde ve kelimenin gerçek anlamıyla emperyalist ajanlık müessesesine teslim edilmesidir. Özal bu yolun açılışını yapmıştı. Çiller biliniyor. ANAP kadroları, "bağımsız ve iktidar sahipliği" hassasiyetini toptan terkettiler. Bu satırların yazıldığı sırada ülkemizde, yeni ekonomi bakanının şahsında az rastlanır bir Amerikan hayranlığı körükleniyor...
Bu yoldan "kapitalist dünyada bağımsızlık" formülünün gerçekleşebilir olacağı ve gerilim kaynağı olmaktan çıkacağı bir gelecek çıkmaz. Bu yol, Türkiyede 18. yüzyılın sonlarından beri siyasal denklemlerin en baskın ögesi olagelmiş bağımsız devlet ilkesinin, burjuvazinin elinden düşmesine varabilir. Daha doğrusu, sosyalizm mücadelesi bu ideolojik alana bu doğrultuda bir müdahale örgütlemeli, bağımsız ve iktidar sahibi devlet ilkesini, halkçı ve yurtsever bir eksene çekerek yeniden üretmelidir.
Türkiye halkının yurtsever bir ideolojiye derinden bağlı olduğunu söylemek mümkün değildir. Ama iki yüzyılı aşkın ve geçmişi çok daha uzun bir süreçte bağımsızlık fikrinin yerleşiklik kazandığını iddia etmek de abartılı olmayacaktır.
Daha kısa bir formül icad edemediğim için "bağımsız ve iktidar sahibi devlet" diye sık sık tekrar ettiğim bu tamlamanın gösterdiği saflardan elbette demokrasi dinamikleri çıkmaz. Bu saf, İttihat Terakkinin yoz diktatörlüğüne, kemalist hareketin kendinden başka siyasal odak bırakmama çabalarına, Serbest Fırkanın dağıtılmasına, Kürt isyanlarının bir kıyımla yanıtlanmasına, askeri müdahale ve darbelerin baskıcı yanlarına denk düşer. Doğal olarak bu taraf, yalnızca burjuva devrim sürecinin ana yörüngesini temsil eden, dolayısıyla, olabildikleri kadarıyla topraklarımızın en devrimci kesimlerini barındırmakla yetinmemiştir. Aynı hassasiyete sıkı sıkı tutunanlar arasında Türkiye faşizmi de vardır.
Ancak baskıcı ve tepeden inmeci, devletçi ve kitle korkağı bu tarihsel eğilimin karşısına sivil, burjuva, liberal, halkçı ve dinci bir taban koymaya kalkan sivil toplumcu fantazyalara zerre kadar prim verilmemelidir.
Solda demokratizm, yalnızca eski Milli Demokratik Devrim - Sosyalist Devrim tartışmaları vesilesiyle değil, esas olarak bu nedenle bir yanlış yoldur. Demokratizm kaçınılmaz biçimde siyasal ve toplumsal düzenlemelere ilişkin tezler ve taleplerle dışa vurulur. Bu bahiste ortaya atılacak her başlık, devlet erkini karşısına almak ve burjuva/liberal/kozmopolit tarafa destek vermek durumundadır. Demokratik taleplerin kapitalizm altında tam olarak gerçekleşemeyeceği tezinin, solculuk adına bu başlıklara eklenmesi, ya da anti-demokratik yapılanmaların kapitalizmle bağının deşifre edilmesinin sınırı belli. Kitlelerle temas yüzeylerinden söz ediyorsak, talep ve hedef, gerekçe, arka plan ve ekleri her zaman ezecektir. Sol demokratizm, sağ liberalizmin hizmetine girmekten geri duramaz.
Bu ilişki bir niyet meselesi değil. Demokrasi kategorisinin Türkiye siyasal tarihinde kitlelerin mücadelesiyle bağlantısı pek az olmuştur. Sol, arkasına kitlesel duyu ortaklaşmaları alamadığı durumda, demokrasi mücadelesini, kendi sınıf zeminine ve sosyalizm hedefine bağlı hale getiremeyecek, burjuva demokrasisine teslim düşecektir.
Türkiye solu, geçmişte ülke bölücülüğü ve dış kaynaklı olmakla çokça suçlanmıştır ve bu resmi propagandaya haklı bir allerji duymaktadır. Ama Türkiye kapitalizminin gelişmesinin toplumu sadece sınıflara bölmekle kalmadığı, "bağımsızlık" sorununu güncelleştirerek bir ulusal bölücülük dinamiğini de temsil ettiği tamamen doğrudur. Ve bu, solcu bir doğrudur!
Şimdi, vatan-millet demagojisinin en açık mağdurunun, yani solun, devlet paranoyasını alaya alması bir kendiliğinden bilinçtir. Türkiye solu, bu demagojik bağımsızlık hassasiyeti karşısında refleks üretmiştir. Açıkçası, bu refleksin içerdiği tek anlamlı renk, vatan-millet demagojisinin sınıf sömürüsünü ve ezilme ilişkilerini perdelemek için kullanıldığı doğrusudur. Bu doğrudur; ama sosyalizmin ideolojik mücadelesi, bütün toplumsal başlıkları emek-sermaye çelişkisine indirgemek değildir. Sosyalizmin ideolojik mücadelesi, bütün toplumsal başlıklarda işçi sınıfını ayrıksı bir taraf, giderek ana taraf haline getirmektir. Sosyalizm toplumsal karşılığı olan sorunların herhangi birine "suni gündem" deme özgürlüğüne sahip olamaz.
Türkiye solunun, bağımsızlık ve onunla bitişik "bütünlük" problematiği karşısında yalnızca alaycı tutum geliştirmeye hakkı yoktur. Solun, burjuvazinin paranoyasını paçavraya çevirmek için takip edeceği ana yol, kapitalizm yanlısı hiçbir çizginin tutarlı bir yurtsever ve bağımsızlıkçı perspektife sahip olamayacağı tezinden geçer. Kısaca burjuvazi sadece paranoyak değildir, çokça rastlandığı gibi aynı zamanda şizofrendir: Türkiye kapitalizmi bağımsızlık olmadan edemez ve bunu yitirmekten ölesiye korkar. Ama çifte kişiliklidir ve asla uykuya yatmayan öteki kişiliği emperyalizme kölelikten başka bir gelecek perspektifine sahip değildir. Bu köle ruhu, "nereden düştüm bu ülkeye" diye bir nakarat bellemiştir. Türkiye solu bunlara karşı mücadele ederken, bağımsızlık problematiğinin gerçekliğini reddetmekten kaçınmalıdır.
Burjuvazinin çifte kişilikli olduğu doğru olmakla birlikte, bir diğer yanlış yol, bağımsızlıkçı hattın en ufak bir ilerici sempatiyi haketmediğini kanıtlamaya çalışmak olacaktır. Örneğin Fikret Başkayanın "paradigmanın iflası"nı kanıtlamak için gösterdiği çabalar ciddi ölçüde bu yanlışlığa denk düşmektedir. Yenilikçi Osmanlı padişahlarının resimlerini sosyalist partilerin binalarına asmak yersiz olacaktır, ama tamamının birer kanlı diktatörden ibaret olduklarını söyleyip sırtını dönmek neye yarar? İttihatçıların ve kemalistlerin millet demagojilerini deşifre ettiğimizde, ortaya halkçı karakter kazanabilecek tek akım olarak sosyalizm çıkmalıdır. Yoksa bizim topraklarımızda halkçılığın beş paralık değerinin olmadığının keşfedilmesinin işçi sınıfına bir faydası olabilir mi?
İlerici aydının tarihinde bulamayacağınız pozitif niteliklerin, halk hareketlerine içkin olduğu ise bir tevatürdür. Halk hareketi bahsinde şampiyonluğu tarikatlerin ve dini ideolojinin elinden almak kolay değildir. Bu konuda Alevi cemaat geleneklerinin, yoksul köylü değerlerinin üzerine çizik atılmamalıdır, ama tabloyu tersine çeviren bir ilerici halkçı kanalın varlığını kimse uydurmamalıdır! Bana kalırsa Türkiyenin ilericilik tarihinde komünistlerin dümdüz sahiplenecekleri pek bir şey olmamakla birlikte, sempati besleyecekleri çok öge vardır. Sempatinin temelinde ise, "onların yapamadığını bizim yapacak olmamız" hatta "yalnızca bizim yapabileceğimiz" fikri vardır. Bu anlamda elimizdeki en değerli, verimli ve istikrarlı ögenin "bağımsızlık" olduğu kanısındayım.
Emperyalizmin geçtiğimiz on yılda belirginlik kazanan "dolayımsız egemenlik" stratejisinin, sermaye saldırısının farklı boyutlarının yanyana getirilmesini kolaylaştırdığı görülmektedir. Özelleştirmeler ile Avrupa Birliğinin, AB ile IMFnin, yoksullaşma ile iç ve dış borç ödemelerinin, özetle sosyalizmin tarafından bakarsak, kamuculuk ile yurtseverliğin emekçi ekseninde yanyana gelmeleri, giderek daha kolaylaşmaktadır. Bu avantajı değerlendirebilmek için solun bağımsızlıkçılık konusunda cüretli davranması gerekiyor.
Yanlış yollar bahsinde solda emek-sermaye çelişkisinin ötesini "suni gündem" etiketi altında değerlendirenlerden söz ettim. Bağımsızlık temasının burjuva korkaklığın deşifre edilmesi adına terkedilmesinden söz ettim. Ulusal solun burjuva devrimciliğine olmadık nitelikler atfetmesini de bir kenara koyalım... Liberal-solun bağımsızlıktan boşaltılan alana yerleştirmeye çalıştığı temaların da kısırlığının kanıtlandığını eklemeliyim. Örneğini restorasyon sürecinde açılan "temiz toplum" kampanyaları yeterince vermiştir.
Temiz toplum temasının burjuva demokrasisiyle akrabalığı açık. Ancak ilginç olan bu demokrat temanın, pragmatizmin elinin kolunun aşırı serbest olduğu toplumumuzda, kitlelerin algısı açısından faşist harekete liberal-sola oranla daha fazla su taşımasıdır. Bu, aklın sınırlarını zorlayan bir olgudur, ama gerçektir. Kapitalizmin yarattığı kirlenmenin öznesi ve doğrudan kirin kendisi olan faşizmin, restorasyon dalgasının üzerine binebilmesi, pragmatizmin gücünün bir diğer kanıtı olmuştur. Türkiye toplumunda demokrasi ideolojisinin tuttuğu yer, liberalizm türlerinin iddia ettiğinin tersine pek sınırlıdır. Bu durumun ille de sosyalizmin aleyhine çalışacağı ise kural olarak sunulamaz. Tersine, siyasal güç haline gelebilmekte "kitlesellik eşiği"nin düşük olduğu ülkemizde, komünist hareket, belli temalarla bütünleşmiş bir kimlik edindiği ölçüde, demokratik biçimciliğin kuşatması altında etkisizleştirilemeyecektir. Siyasal iktidar meşruiyeti, Türkiyede nicel olmaktan ziyade tematiktir. Sosyalist iktidar mücadelesi verenlerin bu durumdan gocunmaları için bir gerekçe olabilir mi?
Yanlış yolun son yolcusu Kürt dinamiğidir. Kürt dinamiği, ulusallık ile ufkunu sınırlı tuttuğu sürecei burjuva düzeninin paranoyasını yalnızca kaşıyacak ve toplumun bütününe ikna edici bir seslenme düzeneği kurgulayamayacaktır. Serpilen bu dinamik, toplumun tamamına seslenme yeteneği geliştiremediği için, yukarıda tarif edilen yola başvurmuş ve bölücülüğün yalnızca bir devlet paranoyası olduğuna, aynı liberalizm türevlerinin denediği gibi burjuvazi dahil herkesi ikna etmeye çalışmıştır. Türkiyenin buna ikna olması ve bağımsızlık temasının demode olduğunu benimsemesi imkansızdır; ama bunun yanı sıra, olur da Türkiye halkı bu tezi benimserse geriye halk diyebileceğimiz yani kendi iç dayanışması, birleştirici kültürü olan bir bütünlük de kalmayacaktır. Atomizasyonu işçi sınıfının telafi etmesi mümkün olmayacak, boşluk emperyalizmin doğrudan egemenlik mekanizmalarına çağrı anlamına gelecektir.
Kürt dinamiği açısından Türkiye toplumunun tamamına seslenmekte bir diğer çıkış yolu, dayanışmacılık olabilir. Ben bu konuda da karamsarım: Türkiye halkının Kürt ulusal kimliğine saygı ve dayanışma duygularıyla yaklaşması, yalnızca bir ulusun hakkına saygı ekseninde mümkün değildir. Afrika sömürgelerine faşist diktatörlüğünün kan kusturmasına tepkisini büyüten Portekiz halkı, Vietnam savaşını karşısına alan ABD ilericiliği, yalnızca soylu bir hümanizmanın ürünleri olsalardı bile, Türkiyede benzerinin ortaya çıkabileceğini iddia etmek kolay değildir. Kaldı ki, bu tür bir soylu hümanizm, mutlaka, arkasına burjuva demokratizmini güçlü ve yerleşik bir ideoloji olarak almak durumundadır. Bu da yetmez, barışçı bir solculuğun militarizme galebe çalması bir diğer ön koşul olacaktır... Dışsal dayanışma Kürt mücadelesinin ideolojik meşruiyetini getirmemiştir.
Çıkmaz sokaklar çeşitlendikçe, Kürt hareketi, ulusal kimlik edinimi ile Kürt bağımsızlığı arasında herhangi bir ilişki olmadığını iddia etmeye başlamıştır. Ama buradan da çıksa çıksa -yine kitlelerin ideolojik algılamaları açısından söylüyorum- bir mazlum söylemi çıkacaktır. Kabul etmeliyiz ki, mazluma yakınlık ile "güç ideolojisi"ni karşılaştırırsanız, Türkiye toplumu oyunu ikinciden yana kullanır!
Bana kalırsa, ulusal olmanın ötesinde sıfat taşımayan bir Kürt dinamiği, burada ele almaya çalıştığım "yanlış yola" mahkumdur. Kürt dinamiğinin aynı zamanda emekçi karakterine sahip hale gelmesinden başka çare yoktur.
Bu ara başlığı kapatıyorum. Son söz ise şu: Yanlış yol ile kastettiğim, Türkiye siyasetinde iktidar meşruiyetini açma potansiyeline sahip olmamaktır. Yanlış yolların buluştuğu kavşakta ise anti-kemalizm yazmaktadır. Solun bir burjuva akımıyla yakınlık kurmasını değil, kemalizmi aşmış olmanın yeteceğini söylemeye çalışıyorum. Kemalizmin "kökünü kazımaya" çalışmak ise başka bir şeydir. Sol bu yöne saptığında, bağımsızlık problematiğini sırtından atmaya ant içmiş köle ruhlu liberalizmin tuzağına düşer.
Türkiye sosyalist hareketinin tarihinde bu yönde bir kimlik doğrultusunda yapılan girişimlere saygıyla bakmalıyız. Ancak çoğu örnekte çabaların, burjuvaziye sahip olmadığı nitelikler atfetmeye dönüştüğünü, bu yolla, yurtseverliğin neden komünistlere özgü olduğunun açıklanamaz ve savunulamaz hale geldiğini görürüz. Sanırım, müdahalesini şiir gibi, tanımlayıcı değil betimleyici bir araçla yaptığı için, tarihimizin en şanslı kişisi Nazım Hikmettir. Elbette ve doğal olarak yukarıdaki soruna karşı Nazımın da bir bağışıklığı olmamıştır.
İz bırakan siyasal girdi ise 1960lara aittir. Türkiye solu o dönem, bağımsızlık ve ulusal değerler üzerinde tekel oluşturabileceğini kanıtladı ve kendisi de gördü. 1960ların pratiği sonraki kuşaklar için bir özgüven kaynağı olmalı ve laboratuar incelemelerine tabi tutulmalıdır.
Ancak 1960ların bitiminde Türkiye solunda devrimcileşme süreci ile bağımsızlık temasının terkedilmesi, şaşırtıcı bir paralellik gösterir. Dolayısıyla 1970ler de bir o kadar incelenmeyi hak etmektedir. Türkiye solunun kitlesel toyluk yıllarıdır bunlar. Sınıf gerçeğini öğrenen kuşaklar, ulusal değerler ve yurtseverlik başlığının üzerine bir çizik atabilmişlerdir. Kürt kimliğinin ağalarla şeyhlerin önderliğine mahkum olmadığını anlayanlar, yurtseverlikten söz etmenin Kürt haklarını inkar anlamına geleceğini zannetmişlerdir. Devrimcilik ile toplumsal meşruiyet kavramlarının karşı karşıya geldiği bir dönemdir bu.
Bu kopuşu, I. TİPin hukuksal meşruiyete abartılı bağlılığı da provoke etmiştir. Ama sonuç devrimci biçimlerini belirginleştiren sol hareketin, ideolojik meşruiyet mücadelesini terketmesi olmuştur. Devrimci biçimciliğin faşist çetelerle bir yaşam mücadelesine itilmesi ile ideolojik ve toplumsal meşruiyetin yitirilmesi aynı sürecin iki yüzüdür.
Toy devrimciliğin düştüğü yanılgıların bağımsızlık temasıyla ve yurtsever kimlikle ilişkili olarak yarattığı erozyona, Kürt hareketinin yalnızlığı eklendi. Solun, zihinlerde Kürt hareketiyle birlikte resmedildiği, ama tam da sınıfsal ve programatik karakteri itibariyle ulusallığı aşamadığı için, açmazlar üreten bir Kürt hareketi... Türkiyede sol, bağımsızlık problematiğinde uzun süre söz sahibi olamamıştır.
1970lerin toyluğuna Kürt dinamiği eklenmekle kalınmamış; sol-liberalizm ile uvriyerizm tabloya son rötuşları yapmışlardır. Ulusal solculuğun, Atatürk ve 1930lar hakkında anlattığı rivayetlerin halk kitleleri üzerinde ne ikna ediciliği, ne de ortada CHP geleneği varken örgütsel çekiciliği olabilirdi.
Gelmek istediğim nokta şu: Türkiyede komünist hareketin kendisini yurtsever ilan etmesi kolaydır, ama bu beyanın yeterli sayılması imkansızdır.
En başta, toplumumuzda ideolojilerin tanımlı, çerçeveli alanları bulunmuyor.
İkincisi, düzenin bağımsızlık teması, arada değindiğim gibi, -elbette mutlak tutarsızlıklarla- burjuva milliyetçiliğine, faşizme ve militarizme malzeme oluşturmuştur. Komünist hareketin "haklı" olması ile rakipsiz olması aynı şey değildir.
Komünist yurtseverlik ile burjuva milliyetçiliğini ayırt etmek bir mücadelenin konusudur. Ancak böyle bir alanın tanımlı hale getirildiğini varsaysak, bu kez de sıra bu alanın işçi sınıfı ve aydınlar tarafından temellük edilmesine gelecektir. Açıkçası, ideoloji alanının titrekliği, yurtseverlik trenine kitlelerin akın akın koşmasına el vermeyecektir. Bu kimliğin cezbetmesi, belki de en fazla komünist hareketin aynı zamanda bir gücü temsil etmesiyle ilişkilidir. Halkımızın sola "haklısın ama pek güçsüzsün" diye bakan gözlerini yakalamak, ideolojik alanda pes etmesek de yenik geçirdiğimiz son yıllarda bile hiç ender rastlanan bir durum değildi...
Öte yandan ilkesizliğe alıştırılan Türkiye toplumunun ilkeli ve güçlenen bir akıma kayıtsız kalması mümkün olmayacaktır. Komünist hareketin toplumsallaşmasında da sosyalist devrimin kendisinde de yurtseverlik temasının kritik rol oynayacağı öngörülmelidir. Bana sorarsanız, "vatan hainliği" ülkenin en popüler ve etkileyici suçlaması olmayı devam edecektir; ve bu suçlamayı yapmaya herkesten çok solun hakkı vardır.
Veda arkadaşımıza göre olmaz, komünistler ''enternasyonalist komünist'' olur, Komünistlerin Birliği'ni savunur ve sonra da ''hadi arkadaşlar oylar HDP''ye der. Komünistlerin birliği sağlanır, HDP'ye oy verilir ve kürt ulusalcılığı ( ''KÖH'') ile de sosyalist devrim ateşi yakılabilirmiş!
Çok değil, daha önce mahalle örgütlenmesi, sınıf bilinci ve sonra da proleter diktatoryonanın özünü oluşturmak konusunda müthiş bir fikir(!) ortaya atan arkadaşımız şimdi de böyle bir öneride bulunuyor ve işçi sınıfının enternasyonal mücadelesi için kürt ulusalcılığının lideri APO'nun Marks ve Lenin için söyledikleri ortadayken ve kürt ulusalcı hareketinin uzun yıllar AKP ile içiçeliği bir gerçekken ve bugün de bölgede ABD emperyalizminin handiyse bir kara gücüne dönüşmüşken onlarla birlikte sosyalist derimin gerçekleşebilme yöntemini bulmuş olması akla ziyandır.
Akla ziyan da değil aslında, baştan beri onun için söylediğim KUYRUKÇU nitelemesinin ne kadar doğru bir saptama olduğunun kanıtıdır.
Ha bir de Marks'ın İrlanda sorununda söylediklerini yine ANLAMADAN ve yine kuyrukçu zihniyetinin bir dayatması olarak kanıt diye ileri sürmüş
Solcu olmak nasıl ki anti emperyalist olmaktan, anti kapitalist olmaktan geçiyorsa, anti-emperyalist ve anti kapitalist olmak da yurtsever olmaktan geçiyor. Göğsünü gere gere ''bu memleket bizim'' diyemiyen birinin solculuk iddiası içi boş bir kelimeler yığını olmaktan öteye geçmez. Memleketini, memleketinin insanlarını sevmeyen birinin o ülkeyi daha güzel bir yurda dönüştürme ve ayrıca o ülke insanını kendi ülkesinin sömürücülerinden kurtarma ideali de olamaz. Yurtseverlik yoksa solculuk yoktur. Yurtseverlikten soyutlanmış bir sol (!) söylemin hiçbir gerçekliği olamaz.
O sadece devrimciliği kuşkulu bir gevezelikten başka bir şey değildir.
Sitemiz Bir Paylasim
Forum sitesidir Bu nedenle yazı, resim ve diğer materyaller sitemize
kayıtlı üyelerimiz tarafından kontrol edilmeksizin eklenebilmektedir. Bu
nedenden ötürü doğabilecek yasal sorumluluklar yazan kullanıcılara
aittir. Sitemiz hak sahiplerinin şikayetleri doğrultusunda yazı ve
materyalleri 48 Saat içerisinde sitemizden
kaldırmaktadır.
Bildirimlerinizi info@solpaylasim.com adresine
yollayabilirsiniz.
