Küçük bir katkı yapılacaksa, TKP önderi Mustafa Suphi'nin de bir dönem İttihat ve Terakki üyesi olduğunu ekleyelim. İttihat ve Terakki sadece bir örgütlenmenin adı da değil. Bir dönemi etkilemiş, yönetmiş ve o döneme adını da vermiştir. Türkiye'nin sol tarihi genellikle Mustafa Suphi TKP'siyle birlikte başlatılıyor.
Evet ama sonrasında Doğu Halkları Kurultayı'nda İttihatçı Enver Paşa'yı protesto eden ve onun konuşmasını engellemeye çalışanda yine Mustafa Suphi'nin kendisidir. Mustafa Suphi'nin politik geçmişi hakkında Türkiye Solu içinde bilinenler çok azdır aslında... Onun bir kaç söylevinden ibarettir sadece... Aslında İttihatçılık bir yana onun 1912-13 yılları arasında Türkçü bir geçmişi de bulunmaktadır. Türkçülüğü savunan yazıları vardır. (Tabi o dönem ki Türkçülüğün, Rusya'dan gelen Türk aydınların etkisi ile ortaya çıkıp, gelişmiş ve Rusya'da ki narodnizm /halkçılık ekolünden beslenen bir perspektife sahip olduğunu, günümüzdeki ülkücü/faşizan hareket ile bir ilgisi bulunmadığını belirtelim) Fakat tabi ki sonrasında bu fikirlerinden koparak, Sosyalizm düşüncesini benimsemiş, Türkiye Solu açısından sembol bir değer olmuştur. Biraz konu dışına çıkmış olacağız belki ama Mustafa Suphi aynı zamanda Sultan Galiyev ve Mollanur Vahidov ile birlikte çalışmış, Galiyev'in yardımcısı konumunda bulunmuş birisidir. Asıl Türkiye Solu'nun üzerinde durması gereken konu budur bence... Türkiye Solu'nun, Mustafa Suphi'nin düşünce dünyasını daha iyi anlayabilmek için Galiyev ve Vahidov'u biraz daha ayrıntılı olarak incelemesi lazım... Özellikle Galiyev, 1960'larda ortaya çıkan Üçüncü Dünyacılık ideolojisinin ilk tohumlarını atan kişi olması hasebiyle, özellikle üzerinde durulması gereken bir kişidir...
Bu ileti en son Proleter_Devrimci
tarafından 24.05.2021- 17:16 tarihinde, toplamda 1 kez değiştirilmiştir.
İttihat ve Terakki zamanın devrimci ve ilerici bir örgütü. Mustafa Suphi'nin ve hatta Atatürk'ün pek çok diğer aydın insanlarla birlikte bu örgütle bağlantısının olması doğal. Doğu Halkları Kurultayı'nda Enver Paşa'nın konuşmasını engellemeye çalışan da M.Suphi'dir ve sanırım bu konuda başarılı olamamış ve Enver Paşa kurultayda kürsüye çıkıp konuşabilmiştir. ( Aklımda böyle kalmış.) Suphi söylediğiniz gibi Sultan Galiyev'in yardımcılığını da yapmıştır. Hatta belki abartılı bir yorum olacak ama, (yine aklımda kaldığı kadarıyla) M.Suphi'nin öldürülmesi olayında Sultan Galiyev'in parmağı olabileceği konusunda da yorumlar yapılabilmiştir.
Galiyev'in Türkiye siyasi geleneğinde pek bir etkisi görülmüyor. Türkiye sosyalist tarihinin incelenmesinde Galiyev'in izine de pek rastlanmaz. Galiyev'in sosyalizm yorumunda hem milliyetçiliğin bulunması ve hem de sınıfsal yaklaşımdan önce millet-ulus düzeyli bir yaklaşımı benimsemiş olmasının etkisi olduğunu düşünüyorum. Forumda bir arama yaptım, ilginç bir şekilde Galiyev'le ilgili bir başlığımız bulunmuyor. Bir ara Galiyev'le ilgili bir iki kitap geçmişti elime. Hatırladığım kadarıyla birinin önsözü de Attila İlhan tarafından yazılmıştı. Burada değinmeye çalıştıklarım, o kitaplardaki üstünkörü okumalar nedeniyledir.
Yanlış hatırlıyor olabilirim, üzerinden çok zaman geçti. Galiyev ile ilgili bilgiler elbette önemlidir ve bana göre en önemli yanı bir dönem sözde sol-sosyalist ve dahi enternasyonalist forumlarda bir ezbere dönüşen ''ulusalcılık'' yakıştırmasına belki de en yakışan kişi olmasındandır. Galiyev sosyalizmi için bu şekilde bir yorum yapılabilir mi, pek emin de değilim. Aslında dediğiniz gibi, Galiyev için güzel bir yazı bulup bir başlık açılabilir. Yararlı olacaktır ve günümüzdeki gereksiz tartışmalara da bir açıklık getirebilir diye düşünüyorum.
Galiyev'in Mustafa Suphi'nin ölümünde parmağı olduğu şeklinde bir iddiayı ilk defa sizden duyuyorum. Galiyev hakkında çok derinlemesine bir bilgim yok doğrusunu söylemek gerekirse... Bildiklerim onun hakkında okuduğum ve subjektif olarak nitelenebilecek bir kaç kitaptan ibaret... Bende sizin gibi Attila İlhan ile birlikte Mustafa Suphi'yi tanıyanlardan birisiyim... Fakat yine de Mustafa Suphi'nin cinayetinde rol oynamasını gerektiren bir durum göremiyorum. Bu konuda sizin bir bilginiz var ise dinlemek isterim tabi ki... Galiyev'in sol anlayışı günümüzdeki ulusalcılık anlayışı ile özdeşleştirilemez bence ama Sosyalist hareket içinde bir sağ sapma olarak nitelenebilir belki... Fakat onun Sosyalist Türkistan ideali ile Lenin'in ezilen dünya halklarına yönelik çağrısı arasında bir paralellik kurulabilir. Onun Sosyalist Türkistan ideali, emperyalizm altında ezilen 3. dünya halkları için bir misal teşkil etme amacı taşımaktaydı... Rus emperyalizmi altında ezilen Türkistan halkının bağımsızlığının, o dönemde İngiliz ve Fransız emperyalizmi altında ezilen 3. dünya halkları için bir örnek teşkil edebileceği inancındaydı Galiyev...
Bu ileti en son Proleter_Devrimci
tarafından 26.05.2021- 18:52 tarihinde, toplamda 1 kez değiştirilmiştir.
Galiyev ile ilgili biraz daha detaylı ve emin konuşabilmek için bir tekrara ihtiyaç var, sözünü ettiğim kitaplar üzerinde okuma yapmam çok zaman önceydi. Galiyev'in Mustafa Suphi'nin öldürülmesinde parmağı olduğu iddiaları bana çok inandırıcı gelmese de, bir kitapta buna ilişkin bir kayıt vardı. Aslında dün gece de kitaplıkta kısmi bir arama yapmıştım ama ilgili kitapları bulamadım. Hafta sonu, sokağa çıkma yasağında tekrar denerim..
Aklımda kaldığı kadarıyla söylüyorum, yanlış da olabilir, Galiyev sosyalizmi Doğu Halkları Kurultayı'nda da öne çıkartıldığı gibi emperyalizmin kıskacında olan ülkelerin bir ulusal kurtuluş programıyla bu baskıdan kurtulabileceği ve sosyalizmi gerçekleştirebileceğinin önünü açabileceği stratejisine dayanıyor. Bir anlamda aşamalı devrim gibi. Bunun için de öncelik sınıfsal bir program değil, milli-ulusal bir programın gerekliliği... Yanlış anlamadıysam savunduğu bu Ulusalcılığı da bu anlamda yakıştırmıştım. Ama kesin kanı ancak daha geniş bilgilenmeye ihtiyaç gösteriyor.
Sözünü ettiğim Galiyev ile ilgili kitap ''Sultangaliyev ve Milli komünizm'' adını taşıyor. Önsöz'lerden birini Attila İlhan yazmış, kitabın yazarı Dr. Halit Kakınç. Attila İlhan'ın anlatımına göre Dr. Kakınç önce Tataristan'a gidiyor, orada Galiyev dostlarıyla tanışıp araştırma yapıyor ve sonra '' ...epeyce yüksek bir meblağ ödeyerek Sultan Galiyev'in Rusça'da mevcut bütün eserlerinin yayın haklarını satın alıyor.'' Bir bakıma Dr. Halit Kakınç'ın Sultan Galiyev konusunda epey donanımlı olduğu söylenebilir. Kitap epey eski ve ilginçtir basım tarihi de yok. Bulut Yayınları'ndan çıkmış.
Attila İlhan'ın önsözünü ve kitabın içindeki kimi başlıkları tekrar okumaya çalıştım. Önsöz'de Attila İlhan'ın alıntıladığı Galiyev'le ilgili kimi satırları okurken Doğu Perincek'in devrim kuramıyla benzerlikler taşıdığı akla geliyor. Sultan Galiyev sosyalizminin ulusalcılık olarak nitelebileceğini söylerken kastettiğim buydu. Savunulan model aşamacılık... İlhan'ın aktarımıyla şunları söylüyor:
''...Avrupa toplumunda bir sınıfın, yani burjuvazinin yerine konacak bir Proletarya Yönetimi Mazlum Milletler'in durumunda hiçbir değişiklik yapmayacaktır. Böyle bir değişiklik olduğu takdirde, bu, Mazlum Milletler halkı için, iktidara yeni bir ''efendi''nin geçmesinden başka bir anlam ifade etmeyecektir.''
Başka bir alıntı:
''Batı proletaryasından hayır yoktur. Devrim mutlaka Mazlum Ülkeler'den, yani sömürge ya da yarı/sömürge durumuna indirgenmiş doğu ülkelerinden gelecektir. Bunun için de, asıl bu ülkelere el uzatılması gerekiyor.''
Galiyev'in bu saptamaları hangi tarihte yaptığı belli değil. Özellikle Alman Devrimi'nin yenilgisinden sonra devrimin doğuya kaydığını Lenin söylemeye başlamıştı. Sırada Çin, Türkiye ve İran devrimleri vardı. Galiyev bu bağlamda sınıfsal mücadele yerine geri kalmış ülkelerde emperyalizme karşı ulusal savaşları önceliyordu. Kitabın bir yerinde Dr. Halit Kakınç Galiyev'i ''Sosyalist Turan Birliği''yle de ilişkilendiriyor.
****
Bir üstteki yazıda Galiyev'in Mustafa Suphi'nin öldürülmesi olayıyla ilgili iddiadan söz etmiştim. Bu kitapta buna benzer bir bilgi veya yorum yok. Halit Kakınç M.Suphi'lerin öldürülmesiyle ilgili hiçbir eleştiride bulunmadığı ve o konuda hiçbir yorumda bulunmadığını söylüyor ve kitapta da bu konuda başka bir bilgi bulunmuyor.
Ama zihnimde böyle bir iddianın olduğuna ilişkin bir bilgi vardı. Bunun üzerinde ktaplıkta M.Suphi ile ilgili beş altı kitabı indirdim ve onları taradım. Kitaplar Suphi'lerin öldürülmesine ilişkin bölümler içeriyordu ama onların hiçbirinde Galiyev'in adı geçmiyordu. ( Neler yazdığı konularını kaynak vererek ilgili başlığa yazarım)
Sonra tekrar bir arama faslı ve nihayetinde Mete Tuncay'ın Alan Yayıncılık'tan çıkmış, 1983 tarihli ''bilineceği bilmek'' adlı kitabında sözü edilen konuya rastladım. Acele bir okuma yapmışım sanırım., aklımda yanlış kalmış. Bir de kurulan uzun cümle çok da açık değildi. Şöyleymiş: '' ...Kemal Tahir önce Mustafa Suphi'nin Şultan Galiev ''ilk sosyalist aziz olarak gökyüzüne çekildikten'' sonra ortadan kaldırıldığını söylemişken, ileriki günlerden birinde (kitaptan anladığımıza göre, 1968 kasımındaki ilk sohbetten bir buçuk yıla yakın bir süre sonra, 1970 Şubat'ında) özeleştirisini yapıp düzeltmektedir. Mustafa Suphi'nim ölümü 1920'lerde, Sultan Galiev'in ölümü 1924'lerde.''
Kitabın aynı sayfalarında Kemal Tahir'in Mustafa Kemal'le ilişkilendirdiği Suphilerin ölümü konusu içinde Lenin, Stalin ve Sultan Galiyev'in geçtiği uzun bir cümleyle de anlatılıyor. Bu kadar gereksiz tekrar benim zihnime Mustafa Suphi'lerin öldürülme emri Galiyev tarafından verildiği iddiası olarak kazınmış. Sn.proleter-devrimci dikkat edip o cümle üzerinde takılmanız iyi oldu, konuyu hem düzeltmiş olduk ve hem de kendimce bir tekrar yapmış oldum.
Sitemiz Bir Paylasim
Forum sitesidir Bu nedenle yazı, resim ve diğer materyaller sitemize
kayıtlı üyelerimiz tarafından kontrol edilmeksizin eklenebilmektedir. Bu
nedenden ötürü doğabilecek yasal sorumluluklar yazan kullanıcılara
aittir. Sitemiz hak sahiplerinin şikayetleri doğrultusunda yazı ve
materyalleri 48 Saat içerisinde sitemizden
kaldırmaktadır.
Bildirimlerinizi info@solpaylasim.com adresine
yollayabilirsiniz.
