“Lekeli sol”
Soner Yalçın

Kimi okurlar uyarıyor:
“Sol demeyin!”
“Devrimci demeyin!”
Niye? Bu kavramlar lekeli imiş! Halkta karşılığı yokmuş!
2011’de dönekler; Murat Belge ve Halil Bertay, Taraf “gazetesinde” yazmışlardı; “Artık sosyalizm-komünizm adını kullanmamak gerekir!” Yeni bir “ad” arıyorlardı. Bulamadılar. Aradıklarını hiç sanmıyorum!
Gelin biz arayalım…
Ve unutmayalım ki, anlamak her şeyden önce tarihsel zorunlulukları görebilmeyi gerektirir.
Sol denince aklınıza ne geliyor; sosyalist, komünist, sosyal demokrat vs.
Hepsi, 18’inci yüzyıl Aydınlanması’nın ürünü.
Bu sözcükler arasında büyük ve önemli farklar yok; birbirinden ayrı anlam yüklenmeleri daha çok pratikten geliyor.
Şöyle…
Biliyorsunuz “sol” ve “sağ” kavramları; Fransız Devrimi’nden sonra meydana gelen Meclis’teki oturma düzeninden kaynaklandı. Devrimciler solda muhafazakarlar sağda oturuyordu.
“Sosyalist” sözcüğü ilk kez 1827 yılında R. Owen taraftarlarının çıkardığı bir kooperatif yayınında kullanıldı. Modern anlamda sosyalizmden ve sosyalist toplumdan (Yeni Toplum Projesi) bahseden bu “ütopik sosyalistler” oldu.
“Sosyalist” sözcüğünün kaynağında ortaklık vardı; ve İngilizce dernek-cemiyet anlamındaki “assosiasyon” sözcüğüyle aynı anlam grubundandı.
Peki, sonraki yıllarda ne oldu?

Moda-demode

Marks ve Engels “Komünist Manifesto”ya neden “Sosyalist Manifesto” demediler? Niye kendilerini “sosyalistlerden” ayırdılar?
Engels, “Komünist Manifesto”nun 1890 yılı basımına yazdığı önsözde “ona bir Sosyalist Manifesto diyemedik” dedi ve gerekçesini yazdı:
“Birincisi; o zamana kadar sosyalizm adına bilinen sistemler, özellikle İngiltere’de Owenist ve Fransa’da Fourierists, ütopyacı sosyalistlerdi ve artık giderek ölmekte olan tarikatlara inmiş durumdaydılar. İkincisi; bu zamanda ortaklıkta pek çok sosyalist reçete ve öneri vardı. Fakat bunların tümü sermayeye ve kâra hiç zarar vermeden sosyalizm kurma peşindeydiler.”
Komünist Manifesto, Avrupa’daki büyük 1848 Devrimleri’nden hemen önce yayınlandı ve bir dünya devrimi çağrısı ve inancını dile getirdi. Marks ve Engels komünist adını “moda” yaptı!
Ancak, “Komünist” adı da 1871 Paris Komünü ile yenildi!
Ve, “Sosyal Demokrasi” ismi doğdu! Kuşkusuz isim eklektikti; “sosyal” ve “demokrasi” sözcüklerinin yan yana getirilmesi imkansızdı. Fakat, Alman Sosyal Demokrat Partisi’nin büyük başarısıyla isim yaygınlaştı; model oldu. Öyle ki Lenin’in partisinin adı bile, Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi idi!
Birinci Dünya Savaşı’nda Avrupa sosyal demokrat partilerin şovenist tutumu “sosyal demokrasi”yi gözden düşürdü. Demode oldu! Lenin, 1917 Nisan Günleri’nde “sosyal demokrat” adını attı; “Komünist” adını tekrar dünya gündemine getirdi. (İlginçtir; Sovyetler Birliği 1990’da dağılınca “Komünist” sözcüğünü bazı partiler değiştirdi ve tekrar “sosyal demokrat” adını aldı.)
Görünen o ki:
İsimlere ısınma nasıl başarının sonucu ise, isimlerden soğuma da başarısızlık sonucu gerçekleşiyor.
Yani aslında ismin pek önemi yok. İşin özü, kapsadığı değer; teori.
Teori’nin bilinmediği ya da doğru anlaşılmadığı toplumlar/kişiler, pratiğe bakarak, iyi-kötü örnekleri değerlendirerek sol kavramları benimsiyor veya sevmiyor!
Şimdi…
Bu noktada bir başka konuya geçelim: Bu kavramlar ülkemizde ne derece doğru biliniyor?..

Sol cehalet

Yıl: 1850. Osmanlı’da “sosyalizm” ve “komünizm” sözcüklerini ilk yazan, İstanbul’da Ceride-i Havadis Gazetesi’ni çıkaran İngiliz casusu William Churchill oldu.
Yıl: 1871. Osmanlı basını, Marks ile tanıştı. Hakayık-ul Vekayi, Paris Komünü’nün başında kimin olduğunu açıkladı: “Paris’teki eşkıyanın kumandanı, Karl Marks denilen ve hâlâ Londra’daki Enternasyonal nam cemiyetinin reisi bulunan pehlivandır.”
Aradan yıllar geçti…
Bugün Londra Highgate Mezarlığı’nda yatan Marks, bizim topraklarda “tercüme aydınları” tarafından ne yazık ki hâlâ yanlış anlatılıyor.
Marksizm’e dair yargılar/ kafa karışıklığı, Marks’ın kendi düşüncelerinden ziyade onun yazılarına ait yorumların temel alınmasından kaynaklanıyor.
Bir örnekle açıklayayım; Sovyetler Birliği’nden bildiğiniz, “merkezileşmiş sosyalist ekonomi” teorisi Marks’ta yoktur! Savaştan çıkmış Sovyetler Birliği zorunluluk sonucu -Marks’ta olmayan- yolu seçti; yüksek kalkınma hızı, sanayileşme, işgücü verimliliği vs.
Detaya girmeyeyim, bu pratik çökünce kimilerine göre, “bilimsel sosyalizm” de çöküverdi! Oysa, her devrim arayışı bilgi teorisinde bir yeniden arayıştır.
2008’de dünya büyük ekonomik krize girince başta kapitalistler, kapitalizme kapsamlı eleştiri getiren ve Komünist Manifesto’da küreselleşmeyi ve ardından çıkacak krizi öngören Marks’ı yeniden keşfetti!
Büyük tarihçi Eric Hobsbawm “Dünya Nasıl Değişir” adlı kitabında, ünlü spekülatör George Soros’un kendisine, “Marks’ın 150 yıl önce kapitalizm hakkında bizim dikkate almamız gereken bir şeyler keşfetmiş” dediğini aktardı.
İş dünyasının gazetesi Financial Times Marks üzerine incelemeler yayınladı/ yayınlıyor. Vs.
Türkiye’de ne oluyor? Koca bir hiç!
Sovyetler Birliği’nin yıkılmasıyla bunalıma giren kimi solcular, aşırı eşitsizlik doğuran tahripkar neoliberalizme yapışıp kaldı!
Oysa AKP’nin “aşıl topuğu”; çöküntü içine giren neoliberalizmdir.
Bize hâlâ sol’un lekeli olup olmadığını tartıştırıyorlar.
Türkiye’de, neoliberalizmin mezar kazıcısı olması gerekenler; etnik, dinsel, cinsiyete dayalı kimlikler üzerinden politika yapıyor!
Sol’un değerlerini keşfetmesi gerekenler Cemaat’i keşfediyor!
Sonuçta…
“Sol” ya da başka bir ismin önemi yoktur; önemli olan kapsadığı değerlerdir: Eşitlik… Özgürlük… Ve Kardeşlik…
Bu Kemalist Devrim programıdır…

Sözcü