IŞİD'in Irak'taki ilerleyişinin ardında yatan ne?

El Akbar gazetesinde yayınlanan bir makalede, IŞİD'in "neredeyse Bağdat'a ulaşan" sürpriz saldırısının ardında yatan sebepler tartışıldı.

IŞİD'in Irak'taki hızlı ilerleyişinin nedenlerinin tartışıldığı makale şöyle;

"Musul'un düşüşü, IŞİD'in birkaç gün önce Samarra'ya yaptığı saldırıdan hemen sonra geldi. Militanlar, Samarra'daki Şiiler için büyük önemi olan İmam Hasan El Askeri’nin türbesini yıkma girişiminde bulunmuş, amaçlarının bölgeyi bir mezhep savaşına sürüklemek olduğu iddia edilmişti. Ancak IŞİD, Samarra'dan püskürtülmüştü.

Ancak saldırının boyutu, IŞİD'in Musul Askeri Havaalanı'nı ele geçirmesiyle belirginleşti ve ortaya bir dizi soru çıktı.

IŞİD böyle bir zaferi nasıl kazandı, Irak Ordusu ve güvenlik güçleri neredeydi, yapılan tezgahın derinliği neydi? Sorular çoğaltılabilir ancak en önemli 3 başlık şu; Bu operasyona kim karar verdi, hedefi ne ve neden şimdi?

En kolay akla gelen yanıtlardan biri; Suriye'den gerçekleşen kitlesel göç(militanların geçişi) ile birlikte Katar, Türkiye ve Suudi Arabistan'ın Nuri El Maliki'nin kendisini Irak'ın tek gücü haline getiren seçim zaferinden öc almak için buna yeltendikleri. Henüz kimse bu teoriyi doğrulayacak ya da çürütecek bilgiye sahip değil fakat bilgi sahibi olan taraflar, bahsedilen göçün, Suriye’de başarı kazanan IŞİD‘in gelişimi göz önünde bulundurulduğunda olasılık dışı olduğuna inanıyor. Öte yandan çıkarları kesişse bile, bu üç ülkenin IŞİD'i kontrol edebileceği iddiası gülünç bulunuyor.

Durumu özetleyen en mantıklı analizin 2 boyutu bulunuyor. İlki, IŞİD'in Suriye'de değişen durumu akıllıca kavradığı, ufukta görünen ABD-İran uzlaşısı doğrultusunda bölgede kendilerini de kapsayan aşırı grupları tasfiyesinde anlaşıldığını sezmesi.

Bu durumun tohumları ilk olarak Suriye'de ortaya çıktı ve militanların denetimindeki Anbar eyaleti üzerinde devletin kontrolünün sağlanması için yapılan askeri hazırlıklar tespit edildi. Tüm bunlar IŞİD'e kendi pozisyonlarını güçlendirmek ve gelecekteki tasfiye ihtimalini kırmak için saldırı nedeni verdi.

IŞİD'e yönelik Amerikan tuzağı ihtimali
İkinci boyut ise IŞİD’e yönelik bir Amerikan tuzağı ihtimaline işaret ediyor. Bu, Saddam Hüseyin Kuveyt’i işgal etmeden önce ABD’nin onu saf dışı bırakmak için bölgesel unsurların desteğini sağlamak amacıyla yaptıklarına benziyor.

Musul’un düşüşüne yönelik uluslararası tepkiler ikinci analizi destekler nitelikte. Washington’un silahlar da dahil “gerekli tüm yardımları” yapma konusundaki istekliliği hemen dile getirilişinin ardından, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Ban Ki Moon “derin endişelerini” ifade etti.

Bu analizle ilgili sorun, IŞİD’in bu saldırıyla birlikte Irak’a yönelik kendi angajman kurallarını, yani Kürtler'le silahlı çatışmaya girmeme konusundaki kararını çiğnemiş olduğu gerçeğini göz ardı ediyor oluşu. Bir karmaşa ortamında, Bağdat ve Erbil arasında tartışma konusu olan Ninova, Salahaddin ve Kerkük’ün kontrolünü elde tutmanın Kürtler'in çıkarına olduğu açık. Öte yandan, IŞİD Kürt bölgesinin sınırında kendi üslerini kurarken, Kürdistan’ın istikrarıyla övünen Kürt otoritelerinin oturup gelişmeleri seyretmeyeceği de kesin gibi. Son gelişmeler Erbil ve Bağdat’ı aynı mevziiye yerleştiriyor. İki tarafı da tehdit eden bu yakın tehlikenin önünü kesmek için, her ikisi de farklılıklarını bir kenara koymak zorunda.

Analize dair diğer sorun ise şu soruyu yanıtlamıyor oluşuyla ilgili: Liderleri, bu operasyonun Irak’taki tüm partileri ve bölgede bu gelişmelerden etkilenecek tüm tarafları kendilerine karşı birleştireceğini bildiği halde, IŞİD neye güvenerek böyle bir harekete kalkışıyor?

IŞİD'e karşı halk direnişi mi örgütlenecek?
Muhtemelen yaşanan gelişmelerin en çarpıcı boyutu, Irak rejimini teşhir etmesi oldu. Eşi benzeri görülmemiş yolsuzluklarla anılan yönetim, harap olmuş Irak’ı yeniden inşa etme sürecinde başarısız olmakla kalmadı, kendi silahlı kuvvetlerini oluşturmayı da beceremedi. 1,1 milyon kişilik bir ordu, etnik olarak homojen sayılabilecek güney bölgelerinde bile güvenli bir ortam oluşturmaktan aciz durumda. İslamcı gruplar geçmişten bugüne bu bölgede Bağdat, Necef ve Kerbela’yı birbirine bağlayan ana yolları kapatıp duruyor. Her gün düzinelerce insanın Bağdat’ta gerçekleşen saldırılara kurban gitmesi ya da Irak ordusunun binlerce kayba rağmen Felluce’ye girmeyi becerememesi de cabası.

Bu tabiri kullanmak pek uygun olmasa da olan bitenin tek olumlu çıktısı; Iraklı siyasi güçleri, birbirleriyle uğraşmayı bırakıp farklılıklarını bir kenara koyarak, ayrım gözetmeksizin herkesi hedef alan ve ülkeyi kasıp kavuran bu yönetim krizini aşmaya zorlaması olacak. Bu anlayış Necef’teki Şii otoritelerince de desteklenir görünüyor, zira halkı silahlandırarak IŞİD’e karşı bir halk direnişi örgütleme planı basına sızmış durumda. Öte yandan, böyle bir adım, nasıl başlayacağını herkesin bildiği ancak nasıl sonuçlanacağını kimsenin bilmediği türden olacağa benziyor. "

sol

Çelişik gelişmeler
Oğuz Oyan

Bir yandan İslam referanslı siyasal hareketlerin -silahlı teröre başvursun veya başvurmasın- sahnenin önünde yer işgal ettiği bir dönemden geçiliyor; diğer yandan dünya hegemon güçleri bu hareketleri yakın zamana kadar denetlenebilir ve uygun fırsatlarda kullanılabilir "elverişli" malzemeler olarak görüp destekleyebiliyor. Ilımlı İslam-radikal İslam gibi tarihten ve sosyal/siyasal gerçeklikten kopuk ayırımlar üzerinden kontrol edilebilir "ılımlı" bölümlerinin güç kazanmasına oynanabiliyor. Bunun yangına körükle gitmek olduğu ayırımına da varamadan.

Üstelik bu ateşin kendi ülkelerine de sıçrayabileceği kaygısını yeterince duymadan. (Henüz Nisan başında İstanbul'da katıldığım kapalı bir toplantıda, Suriye politikası Türkiye ile paralel olan Fransa'nın diplomatlarının bu naifliği -herhalde pro-amerikan Hollande politikasının zorunlu gereği olarak- taşımaya devam ettiğini görmüştüm. Ancak cihatçı örgütlerde savaşan radikal vatandaşlarının geriye dönüşlerinde kendi toplumları için büyüyen bir tehdit olacağını söylediğimde en azından toplantıdaki Fransız parlamenterin bunu olanca samimiyetiyle desteklediğini, yani siyaset düzleminin kaygılı olduğunu not edelim).

Ateşle oynayan emperyalist yayılmacılığın, İslamcı teröristleri silah ve eğitimle desteklerken, meşru hükümetleri devirmek ve kendi bölge çıkarları için araç olarak kullanmak isterken, onların kontrol dışına çıkmaları bir yana, Batı ülkelerinde müslüman-arap karşıtı aşırı sağ hareketleri körüklüyor olduğunun ne kadar farkına vardığı ise ayrı bir konu. Cihatçı teröristlerin uyguladığı vahşet şiddeti tırmandıkça, Batı ülkelerindeki İslam-Arap karşıtı ırkçı faşizm bundan daha çok beslenmekte. Avrupa için buna Türk karşıtı aşırı sağı da eklemek gerekir. Kuşkusuz bunda Türkiye'deki AKP rejiminin giderek İslamcı-gerici yapılanmasının, demokratik tepkilere aşırı şiddetle karşılık vermesinin ve El Kaide, El Nusra ve IŞİD ("Irak-Şam İslam Devleti") teröristlerini desteklemesinin de payı var.

10 Haziran Salı gününden itibaren IŞİD güçlerinin Irak'ın ikinci büyük kenti Musul'u işgal edecek boyuta ulaştığını gördük. Ortada artık basit bir terör örgütünü aşan, Irak topraklarının belirli bir bölümünde hakimiyet kuran, adında taşıdığı "devlet" iddiasını haklı çıkarmak için askeri-idari kurumsal yapılar kuran ve terör çetelerinden düzenli orduya geçme alıştırmaları yapan, büyük bölge ülkelerinin de karışacağı bir bölgesel savaşı kışkırtma potansiyeli taşıyan bir güç peydahlanması vardır.

Türkiye ekseninden bakıldığında şimdi Erdoğan-Davutoğlu ikilisinin Ortadoğu'da oynadığı kumarın yeni bir aşamasına gelinmiş görünüyor. Musul Başkonsolosluğu'ndaki 49 kişinin ve 32 TIR şoförünün rehine olarak alındığı ve belli ki bir pazarlığın (muhtemelen IŞİD'in Musul işgaline göz yumma veya olası bir Bağdat-Erbil ortak müdahalesine karışmama pazarlığının) parçası yapılmak istenebileceği bu yeni süreci, çöken Ortadoğu politikasını bölgeye bir askeri müdahaleyle telafi etmek isteyecek maceracı bir iktidarla karşılama talihsizliği de yaşanmaktadır.

Ayaklar öylesine yere basmamaktadır ki, Salı günü Musul işgal edildiğinde Davutoğlu BM'de Güvenlik Konseyi'ne destek turlarını kesip dönmeyi bile düşünmemekte, Başkonsolosluğun acil tahliyesi gerçekleştirilmemekte, ancak diplomatların rehine alınmasından sonra (gelişi Perşembeyi bulacak şekilde) ülkeye dönmeye karar verebilmektedir. Bu lakaydinin şimdi de bir başka aşırılığa, o çok istenen askeri müdahaleye, hem de cumhurbaşkanlığı seçimlerini ve izleyecek genel seçimleri etkilemek üzere, başvurulmasının kapısını aralaması çok mu çelişik görünür acaba?

Avrupa cephesine bakarsak, terör olaylarından bağımsız olarak, ama demografik istatistikleri ve gerileyen göç dalgalarını tahrif ederek, Avrupanın bir Arap-Müslüman istilasına uğradığını, bir "Eurabia" ("Avrabia") oluştuğunu (Raphael Liogier,"Le mythe de l'invasion arabo-musulmane", Le Monde Diplomatique, Mayıs 2014), Avrupa'da laikliğin tehlikede olduğunu, hatta AB ülkelerinin Ortadoğu'daki/Afrika'daki müdahaleci politikalarının yanlış olduğunu söyleyerek kendilerine giderek genişleyen seçmen çevrelerinden oy devşiren Milli Cephe türü hareketlerin, Avrupa içi İslamcı terör olaylarının yükselişini bahane ederek pazularını daha ne kadar şişirebileceklerini tahmin edebiliyor musunuz?

sol

ABD'nin uzun vadeli planında Irak'ı üçe bölmek vardı. Bir Kürt devleti, bir Şii devleti ve bir Sünni devleti olarak. Irak-Şam İslam Devleti peşinekiler Suriye'nin bölünmesini de sağlayacağından ABD'den ve onun Türkiye'deki uzantısı Tayyip'ten destek görmüştür. Ancak Batılıların hesaplayamadığı birşey var. Bu da İslamcı fanatizmin kendilerine de yar olmayacağıdır. İstedikleri rejimleri göndermekte işlerine yarıyor ama, istedikleri rejimi kurmalarına engel oluyor. Bizim Osmanlı hayalleri peşinde koşan Davutoğlu ise zavallıdır. Osmanlı siyaseti Osmanlı bölgeye hakimken bile iflas etmiş, Osmanlı ağır yenilgiler alarak tarihe gömülmüştür. Onu sen mi canlandıracaksın? Tayyip de Sünni Müslümanlığı kendi kafasındaki Müslümanlık sanıyor ve dar mezhepçi kafası ile ülkeyi felakete sürüklüyor. Aklı sıra bölgede Sünnilere halife olacak. Yahu kim takar senin halifeliğini. Musul'a özel olarak gönderdiğin kendi adamın olan konsolosu bile kaldırdı adamlar. Ama bu zavalllılar, bırakın konsoloslukta çalışanları, eşlerini, çocuklarını zamanında tahliye etmeyi düşünemeyecek kadar aymaz. Kendisi Sünni halifesi ya, eli kanlı Sünni yamyam birlikleri kendisine dokunmaz sanıyor. Yahu efendi 21. yüzyılda dinle mezheple iş olmayacağını anlamak için ülkeyi de, bölgeyi de felakete götürmek mi gerekiyor?

IŞİD durmuyor: Tikrit düştü, Bağdat göründü
 
Irak Şam İslam Devleti Örgütü, Irak’ın devrik lideri Saddam Hüseyin’in memleketi olan Tikrit’te tamamen kontrolü ele geçirdi. Bakuba bölgesinde şiddetli çatışmalar yaşandığı öğrenilirken, Bakuba’nın Bağdat’la arasında sadece 50 kilometre mesafe bulunuyor



Irak’ta acımasızca ilerleyişini sürdüren cihatçı Irak Şam İslam Devleti örgütü, Musul ve Tikrit’i ele geçirdikten sonra Bakuba kırsalına yöneldi. Bölgede Irak güvenlik güçleri ile IŞİD militanları arasında yoğun çatışmalar yaşandığı bildiriliyor. Bakuba, Bağdat’a sadece 50 km uzaklıkta bulunuyor. Polis ve ordu yetkililerine göre çatışmalar Bakuba’nın 35 kilometre kuzeydoğusundaki Mikdadiye’de yoğunlaşıyor. Büyük çoğunluğu Sünni olan yaklaşık 500 bin kişinin yaşadığı kentte Şiiler ve Kürtler de bulunuyor. Bakuba, İran sınırına ise 93 kilometre uzaklıkta. Al Jazeera kaynaklarına göre, IŞİD güçleri Bakuba’nın güneydoğusunda bulunan altı köyü ele geçirdi. Suriye’deki birliklerini Irak’a aktardığını açıklayan IŞİD’in Bağdat yönüne ilerleyişini sürdürüyor. Kerkük ile Bağdat arasında karayolu bağlantısının da koptuğu, Bağdatlıların kaçmaya başladığı öğrenildi.

BAAS’TAN IŞİD’E DESTEK İDDİASI

Baas rejiminin yakalanamayan tek üyesi olan Saddam’ın yardımcısı İzzet İbrahim el-Duri’nin Irak’ta IŞİD’e yardım ettiği iddia edildi. Baasçı eski komutanlara göre Musul’u ele geçirerek Bağdat’a ilerleme planı 2 yıl önce yapıldı. New York Times’ın haberine göre, IŞİD ile işbirliği yapan Baas döneminin üst düzey komutanlarından Ebu Karam, “Bu gruplar aynı amaçta birleşti, amacımız da mezhepçi hükümetten kurtulmak, yolsuzluk içindeki orduya son vermek ve Sünni Bölgesi oluşturmak“ dedi. Ebu Karam, Musul’u ele geçirerek ilerleme planının iki yıl önce başladığını söyledi. Ebu Karam, Bağdat’a kadar ilerlemeyi planladıklarını belirterek “Nihai savaş kuzey Bağdat’ta olacak. Bu gruplar Tikrit’te durmayacak ve Bağdat’a gitmeye devam edecek” dedi. IŞİD’in sözcüsü Ebu Muhammed el-Adnani bir sonraki hedefin başkent Bağdat ve Şiiler için kutsal olan Kerbela olduğunu açıklamıştı.

KERKÜK’TE FOTO MUHABİR ÖLDÜ

IŞİD militanlarıyla Kürt Bölgesel Yönetimi’nin kontrolündeki Kerkük’ün Riyaz nahiyesinde çıkan çatışmalarda ise Necim isimli foto-muhabir patlayan havan topu parçasının vücuduna isabet etmesi sonucu yaşamını yitirdi. Necim’in cenazesinin vurulduğu yerde kaldığı, çatışmaların devam etmesi nedeniyle alınmadığı öğrenildi. Aslen Kerküklü olan Necim, 5 yıldır Süleymaniye’de ikamet ediyordu.

ABD’DEN ‘MÜDAHALE’ SİNYALİ

2003 yılında Irak’a saldırmasından sonra ülkede kaosu körükleyen ABD’den ise Irak’ta IŞİD’in ilerleyişine karşı ‘askeri müdahale sinyali’ geldi. ABD’li yetkililer kara harekâtı hariç her seçeneğin masada olduğunu söyledi. ABD Başkanı Barack Obama “Cihatçıların Irak’ta ya da Suriye’de tutunacakları kalıcı bir nokta kalmamasını sağlamalıyız” şeklinde konuştu. Beyaz Saray sözcüsü Jay Carney daha sonra yaptığı açıklamada, Obama’nın hiçbir olasılığı dışlamadığını söylerken, hava harekâtı seçeneğini dışlamamaktan bahsettiğini söyledi. ABD Dışişleri Bakanlığı da kara harekâtı hariç her seçeneğin masada olduğunu bildirdi.

‘OBAMA ŞEKERLEME YAPIYOR’

IŞİD’in bölgede güçlenmesinin ardından ABD kamuoyunda da Başkan Barack Obama’nın Irak’tan çekilme kararı ve sonrasında izlediği politikalara yönelik eleştiriler artmaya başladı. Senato’da konuşan ABD’nin eski başkan adaylarından Cumhuriyetçi Parti Arizona Senatörü McCain, Obama’nın Irak’tan geri çekilme politikasını eleştirdi. McCain, “Bu hafta Irak’ta meydana gelenler, ABD’nin, ardında kendi ayakları üzerinde duramayacak bir Irak bıraktığını gösteriyor” diye konuştu. Temsilciler Meclisi Başkanı John Boehner de Başkan Obama’nın Ortadoğu politikasını sert dille eleştirdi. Boehner, Kongre’deki haftalık basın toplantısında yaptığı açıklamada, Obama yönetiminin Irak’ta yaklaşan tehlikeyi yakından göremediğini savundu. Boehner, şunları söyledi: “Bizim yapmamız gereken Iraklıların talep ettiği teçhizatları ve teknik yardımı kendilerine sağlamamızdır. Hava saldırısını gerçekleştirmemiz veya gerçekleştirmememiz konusunda yeterince detaylı bilgiye sahip değilim ancak bu teröristler ilerliyorlar, Kuzey Irak’ın kontrolünü ele geçiriyorlar. Şimdi Musul’u ele geçirdiler. Peki Başkan ne yapıyor? Şekerleme yapıyor.”

Editör : Deniz Sarı
Birgün

Irak bölünme sürecine girdi. Suriye'de işler karışık. Amerikan emperyalizminin Irak'a girmesiyle bölgenin istikrarsız bir hal alacağı belliydi. IŞİD durdurulamazsa Irak'ta fiili olarak üç bölgeli bir durum ortaya çıkacak. Durduracak bir güç de ortada gözükmüyor. Irak'ta başlayacak kanlı çarpışmaların Suriye'ye yansıma olasılığı da var. İran kayıtsız kalmazsa o da bir şekilde bu kaotik ortamın içine girer. Türkiye ise Musul'daki rehine krizi nedeniyle zaten işin içinde. Emperyalizmin bölgeyi getirdiği demokrasi ve özgürlük bu.