Cumhuriyet ve Kürtler


1923 Cumhuriyet'inin kürtlerle olan mesafesini tartışmaya dahi gerek yok. Kürtlerin kendilerini 1923'ün anti tezi olarak konumlandırmaları, bu nedenle şaşırtıcı değil.

Oysa kürt ulusal hareketinin dahi 1923 Cumhuriyeti'yle kuvvetli bir bağı var. Türkiye'deki tüm modern fikirlerin Türkiye aydınlanmasıyla ilişkisi kurulabilir. Türkiye'de ilericilik bu aydınlanmanın sağladığı ortamda yeşerdi ve kendi içinde farklı akımlar yarattı. Türkiye laikleşmesinin macerası incelenmeden Kürt aydınlanmasının anlaşılması mümkün değildir. Kürt sekülerliğinin, Türk sekülerliği ile bağının koparılması tarih dışı bir çabalardır.

1923 Cumhuriyeti'ni kendince haklı sebeblerle tam boy karşısına alan   Kürt Ulusal Hareketi'nin pusulasını kaybetmesi de, bu sakat kavrayışla bağlantılıdır. Kürt siyasetçiler 1923'le olan mesafelerini ayarlayamadıkça, 1923'le özdeşleştirdikleri laiklikle ilişkilerini de düzenleyemez hale geldiler.

Laikliğin olmadığı her yere dinselleşme ve gericilik sızar. Kürt Ulusal Hareketi'nin bugün kürt Hizbullahı'yla arasındaki meseleye, bir de bu gözle bakılabilir. Hizbullah'ın bir devlet örgütlenmesi olarak ortaya çıktığı aşikardır. Ancak bu örgütlenmenin nesnel olarak üzerinde büyüyeceği zemin, dinselleşmeden ve laiklik karşıtılığından beslenir.

Devlet kürtlere karşı dinselleşmeden faydalanmış, Kürt ulusal hareketini dinselleşmeyle zayıflatmaya çalışmıştır. Dinselleşmenin karşısına çıkarılacak en zayıf araç başka türlü bir dinselleşmedir, dine karşı dinle mücadele edilmez. Tavizsiz bir laiklik, dinselleşmeye karşı en iyi değil, aslında tek mücadele aracıdır.

Kürt ulusal hareketi, 1923'le ilgili refleksleri ve pragmatikliği nedeniyle işte bunu reddetti. Bunu reddettikçe de Türkiye ilericiliği ile arasındaki ilişkinin problemleri daha da derinleşti, iş için içinden çıkılmaz bir hal aldı. Bu mesafenin kapanması kolay değil artık.

Bugün Cumhuriyet'in bittiği gerçeği yalnızca Türtleri değil, Kürtleri de ilgilendiriyor. Kürt ulusal hareketi çıkış yolunun modern saltanatla pazarlıktan geçtiğini düşünüyor olabilir. Ancak bunun Türkiye'deki tüm kürtleri kapsayabileceği şüphelidir. Türkiye'nin başarısız aydınlanmasının dahi bu topraklarda derin izleri vardır. Bu izlerin yalnızca Türklere has olduğunu düşünmek saçmadır. Türkiye ilericiliği, yeni bir sosyalist cumhuriyet hedefiyle hareket edecekse, Türkiye aydınlanmasının Kürtlerde bıraktığı seküler izlerin peşine düşmek zorundadır. Bu izlerin kentli ve modern Kürtlerde daha belirgin olduğu açıktır.

( Kürt siyasi hareketi yıllar içinde ilerici kamuoyu ve aydınlanmacılıkla arasındaki mesafeyi açtıkça, AKP tarafından bölgede PKK'ye karşı desteklenen Hizbullah'ın tabanı güç kazandı. Bu hareketin, son yılarda legal siyasete soyunduğu ve özellikle kürt illerinde yüzbinleri meydanlarda toplayabildiği biliniyor.)

Sol dergi, sah.9, sayı 13, 2-8 Kasım 2014